Oι τεχνολογίες Μοντελοποίησης Κατασκευαστικών Πληροφοριών (Building Information Modeling – BIM) κερδίζουν σταθερά έδαφος στους ευρωπαϊκούς και διεθνείς κλάδους σχεδιασμού, διαχείρισης και κατασκευής τεχνικών έργων εισάγοντας επαναστατικές μεθόδους και εργαλεία.

Πόσο γνωστές όμως είναι στην Ελλάδα και σε τι έργα έχουν εφαρμοστεί; Στελέχη του κατασκευαστικού κλάδου μιλούν στο «Construction» για την τεχνολογία, πού την έχουν εφαρμόσει, αλλά και τα προβλήματα που έχουν αντιμετωπίσει.

Λίγα λόγια για το ΒΙΜ
Η Μοντελοποίηση Κατασκευαστικών Πληροφοριών είναι το εργαλείο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κατασκευαστικού τομέα. Βασίζεται στη χρήση έξυπνων ψηφιακών μοντέλων, τα οποία προσφέρουν τις απαραίτητες πληροφορίες για να γίνεται ο σχεδιασμός και η μελέτη κτιρίων και υποδομών γρηγορότερα, φθηνότερα, με καλύτερη ποιότητα και με λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Θα έλεγε κανείς ότι ο σκοπός της όλης προσέγγισης του ΒΙΜ είναι να καταφέρουμε να πετύχουμε περισσότερα, χρησιμοποιώντας λιγότερα.

Η ψηφιοποίηση των κατασκευών με τη χρήση της ΒΙΜ σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής με έξυπνες και βιώσιμες υποδομές, καθώς η κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη χρήση των πόρων, οι εξελίξεις στην τεχνολογία αποτελούν κάποιες από τις προκλήσεις του μέλλοντος. Η μεθοδολογία ΒΙΜ αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για τον κύκλο ζωής των κτιρίων, από τον σχεδιασμό έως την κατασκευή, που εκτείνεται μέχρι την ανακαίνιση των παλαιών κτιρίων. Είναι μάλιστα η μόνη ψηφιακή τεχνολογία που αναφέρεται στην οδηγία περί Δημοσίων Συμβάσεων της ΕΕ και που είναι υποχρεωτική για δημόσια έργα σε κράτη-μέλη της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο).

Αυτή η ψηφιακή προσομοίωση αξιοποιεί την τεχνολογία, βελτιωμένες διαδικασίες και ψηφιακές πληροφορίες για να πετύχει δραστική βελτίωση αφενός των αποτελεσμάτων για τους πελάτες και τα έργα και αφετέρου των λειτουργιών που αφορούν έργα υποδομών. To BIM αποτελεί στρατηγικό παράγοντα ενεργοποίησης για τη βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων για τα κτίρια και τις υποδομές σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους. Έχει εφαρμογή σε έργα νέων κατασκευών, αλλά μπορεί επίσης να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην αναπαλαίωση, την ανακαίνιση και τη συντήρηση του δομημένου περιβάλλοντος, το οποίο αντιπροσωπεύει μεγάλο μέρος της δραστηριότητας του κλάδου.

Ποιοι το επιλέγουν
Στην Ελλάδα η τεχνολογία είναι ήδη γνωστή, αλλά υπάρχει μια σύγχυση στους μηχανικούς. Όπως σημειώνει ο Απόστολος Κωνσταντινίδης, πολιτικός μηχανικός, μηχανικός λογισμικού, συγγραφέας και επικεφαλής της ομάδας BuildingΗow, «κατά κανόνα συγχέεται το BIM με το 3D, ίσως επειδή το 3D είναι ένας βραχνάς για τους μηχανικούς. Η αλήθεια είναι ότι το 3D είναι μόνο ένα από τα πολλά outputs του ΒΙΜ όχι όμως και το σημαντικότερο. Οι κάθε είδους ειδικοί στο BIM εστιάζουν σε αυτά που υπόσχεται το BIM και όχι σε αυτά που μπορεί να προσφέρει αυτή τη στιγμή, και αυτό δημιουργεί σύγχυση στους μηχανικούς. Όσοι δοκιμάζουν να υιοθετήσουν BIM λογισμικό, γρήγορα απογοητεύονται επειδή οι υποσχέσεις ήταν μεγάλες και η πραγματικότητα μικρότερη». Σύμφωνα με τον ίδιο, το BIM δεν είναι μία θεωρητική έννοια αλλά μία πραγματική τάξη εννοιών που πρέπει να διέπει τη λειτουργία ενός λογισμικού από την αρχή έως το τέλος.

Η Πέννυ Ιωακείμ, Marketing Director της ACE-Hellas, από την πλευρά της, αναφέρει ότι με την τεχνολογία ΒΙΜ «ο τελικός στόχος είναι να καταστεί η μελέτη των κτιρίων γρηγορότερη, φθηνότερη, με καλύτερη ποιότητα, λιγότερο κόστος και με λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον». Σχετικά δε με τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στους μηχανικούς, η ίδια περιγράφει τους ταχύτερους χρόνους εκτέλεσης των μελετών με δεδομένα την εισαγωγή των στοιχείων μία φορά, την άμεση ενημέρωση όλων των σχεδίων με αποφυγή λαθών και επαναλήψεων, αλλά και τον εύκολο έλεγχο με τη σύγκριση αποτελεσμάτων μεταξύ των στατικών εφαρμογών.

Την προσοχή της κατασκευαστικής αγοράς στην τεχνολογία περιγράφει ο Βιργίνιος Βουδούρης, Διευθυντής Πιστοποίησης Προσώπων της TÜV Hellas (TÜV Nord), ο οποίος αναφέρει πως «η σχετική κατάρτιση αφορά τόσο μεμονωμένους μηχανικούς -κατασκευαστές και μελετητές-, οι οποίοι αναζητούν την καινοτομία στην τεχνολογία, αλλά και τις ίδιες τις εταιρείες του τεχνικού κόσμου, που ενδιαφέρονται για την εξέλιξη του προσωπικού τους έχοντας στον ορίζοντα μεγάλα και απαιτητικά έργα. Επίσης, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τις περιπτώσεις οργανισμών δημοσίου χαρακτήρα που ομοίως επηρεάζονται από τις εξελίξεις αυτές στα έργα που δημοπρατούν».

Το ίδιο αυξανόμενο ενδιαφέρον της αγοράς, όμως, επιβεβαιώνει και η Διευθύντρια Πιστοποίησης Προσώπων της TÜV Austria Hellas, Βασιλική Βαρδαλάχου. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υλοποίηση από την Πανελλήνια Ένωση Διπλωματούχων Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Έργων (ΠΕΔΜΕΔΕ), με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από εθνικούς πόρους, Εθνικού Προγράμματος Κατάρτισης και Πιστοποίησης Εργαζομένων στον κλάδο των Κατασκευών και Υλικών, το οποίο έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ‘’Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-202’’, για την κατάρτιση και πιστοποίηση 1.200 εργαζομένων. Στα πλαίσια του παραπάνω προγράμματος, οι ωφελούμενοι, επιλέγοντας την ειδικότητα ‘’Τεχνικός Προγραμματισμού Smart Building’’, έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν, μεταξύ άλλων, αναβαθμισμένες γνώσεις σχετικές με τη μεθοδολογία ΒΙΜ, και να συμμετέχουν στις εξετάσεις του Διαπιστευμένου, κατά ISO/IEC 17024, Σχήματος Πιστοποίησης, που προσφέρει, ήδη από το 2018, η TÜV Austria Hellas», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Το ΒΙΜ και τα άλλα σχεδιαστικά προγράμματα
Όσον αφορά δε τη σύγκριση με τα άλλα «παραδοσιακά» σχεδιαστικά προγράμματα, ο κ. Κωνσταντινίδης του BuildingΗow επισημαίνει: «Στο CAD εισάγουμε γραμμές ενώ στο BIM έννοιες. Το CAD έχει το πλεονέκτημα ότι με τις γραμμές μπορεί να σχεδιάσει ό,τι θέλει ο μηχανικός, έχει όμως το μειονέκτημα ότι χρειάζεται πολύ χρόνο τόσο στη δημιουργία όσο και στις τροποποιήσεις των σχεδίων. Το BIM έχει το μειονέκτημα ότι πρέπει να είναι πολύ συγκεκριμένο το αντικείμενό του, π.χ. το HoloBIM, που είναι μόνο για τη στατική μελέτη κτιρίων, έχει το πλεονέκτημα ότι χρειάζεται ελάχιστο χρόνο τόσο στη δημιουργία όσο και στις τροποποιήσεις του κτιρίου. Στο άμεσο μέλλον τα πολλά και εξειδικευμένα BIM λογισμικά θα κυριαρχήσουν στην αγορά αλλά τα λίγα και δημοφιλή CAD λογισμικά θα χρειάζονται πάντοτε για να συμπληρώνουν τις αναγκαίες σχεδιαστικές επεκτάσεις».

Για το εν λόγω θέμα, ο κ. Βουδούρης της TÜV Hellas (TÜV Nord) υπογραμμίζει πως «τα λογισμικά σχεδίασης μετεξελίσσονται ή μεταλλάσσονται σε νέα, ψηφιακά τεχνολογίας ΒΙΜ. Η καινοτομία τους είναι ότι λειτουργούν ολιστικά, συνδέοντας τις γραφικές απεικονίσεις μιας κατασκευής με τις μη γραφικές πληροφορίες, σε  ένα κοινό περιβάλλον πληροφορίας (common data environment). Το πεδίο εφαρμογής της μεθοδολογίας ΒΙΜ δεν περιορίζεται στον σχεδιασμό ή/και τη μελέτη. Η χρήση του και τα πλεονεκτήματά του επεκτείνονται σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής του έργου, υποστηρίζοντας υπηρεσίες όπως: η διαχείριση κόστους (cost management), η διαχείριση έργου (project management), τα θέματα κατασκευασιμότητας (constructability), ακόμη και η διαχείριση λειτουργιών (operations management)».

Πιστοποίηση της τεχνολογίας
Ένα άλλο μείζον ζήτημα που σχετίζεται με τη χρήση του ΒΙΜ είναι η πιστοποίηση των προσώπων που χρησιμοποιούν την εν λόγω τεχνολογία. Όπως δηλώνει ο κ. Βουδούρης, «το ΒΙΜ Academy ως εκπαιδευτικός φορέας, αλλά και η TÜV Hellas (TÜV Nord) ως Φορέας Πιστοποίησης, με την τεχνογνωσία τους συνδράμουν προς την κατεύθυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού της κατασκευαστικής αγοράς. Ήδη έχουν αναπτυχθεί από τον Φορέα μας, σε συνεργασία με την BIM Academy, πέντε (5) υποσχήματα/εξειδικεύσεις (BIM Foundation, BIM Engineers and Specialists, BIM Coordinators, BIM CDE-managers, BIM Managers), ώστε να έχουν την ευκαιρία όσο το δυνατόν περισσότεροι συμμετέχοντες στοχευμένα να το παρακολουθήσουν και να αποκομίσουν τις απαιτούμενες και καινοτόμες γνώσεις που αυτό θα τους προσφέρει».

 

Το ΒΙΜ στην πράξη
Αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί μάς μεταφέρουν τις εμπειρίες τους από τη χρήση του ΒΙΜ στα έργα που έχουν αναλάβει.

 

«Άμεση προτεραιότητα η κατάρτιση του προσωπικού»

Βιβή Περγαντή,
επικεφαλής του τμήματος
ΒΙΜ της CCC στην Ελλάδα

«Η χρήση της τεχνολογίας ΒΙΜ από την αρχική φάση του σχεδιασμού μέχρι τη διαχείριση ενός κτιρίου ή μιας υποδομής μάς δίνει τη δυνατότητα του καλυτέρου συντονισμού, καθώς και τη δυνατότητα να έχουμε γρηγορότερα και σε υψηλότερη ακρίβεια όλα τα απαραίτητα δεδομένα και πληροφορίες προκειμένου να προβούμε στη λήψη αξιόπιστων και αποδοτικότερων αποφάσεων με τελικά οφέλη που αφορούν όλους τους συμμετέχοντες του έργου», λέει η κυρία Περγαντή.

Ο κατασκευαστικός όμιλος Consolidated Contractors Company, όπως αναφέρει η ίδια, έχει αναπτύξει την τεχνολογία ΒΙΜ σε ένα πολύ σημαντικό βαθμό και τη χρησιμοποιεί σε πρότζεκτ τα τελευταία 24 χρόνια. Χαρακτηριστικά, η CCC έχει εφαρμόσει την τεχνολογία BIM σε πάνω από τριάντα έργα μεγάλης κλίμακας όπως, ενδεικτικά, τα Al Zahia City Center στα ΗΑΕ (κόστους 350 εκατ. δολ.), Opera Grand Tower στα ΗΑΕ (κόστους 157.459.526 δολ.), Qatar Rail Major Stations στο Κατάρ (κόστους 686 εκατ. δολ.) και Abu Dhabi Plaza στο Καζακστάν (κόστους 1,3 δισ. δολ.).

Μιλώντας για τα προβλήματα που έχει αντιμετωπίσει η CCC, η κυρία Περγαντή αναφέρει «τη δυσπιστία που υπάρχει στον κατασκευαστικό κλάδο για το τι είναι σε θέση να προσφέρει η εφαρμογή των πρακτικών BIM σε ένα έργο και γιατί θα πρέπει να είναι απαραίτητη η χρήση αυτής της τεχνολογίας. Επίσης, ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν είναι υπάρχει η απαραίτητη γνώση της τεχνολογίας ΒΙΜ στην ευρύτερη αλυσίδα του κατασκευαστικού κλάδου». Διευκρινίζει, ωστόσο, πως σε πολλά έργα η χρήση των τεχνολογιών ΒΙΜ τίθεται ως προαπαιτούμενο από τον πελάτη, γεγονός που ωθεί όλο και περισσότερες εταιρείες να αρχίσουν πλέον να υιοθετούν τη χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας. «Δυστυχώς στην Ελλάδα, εξ όσων είμαι σε θέση να γνωρίζω, αυτή τη στιγμή γίνεται χρήση της τεχνολογίας BIM σε πάρα πολύ περιορισμένο βαθμό. Εμείς ως εταιρεία από τη δική μας πλευρά με βασικό άξονα την ενημέρωση προσπαθούμε να προωθήσουμε την εφαρμογή της τεχνολογίας BIM. Έτσι λοιπόν μέσω διεθνών συνεδρίων παρουσιάζουμε στον κατασκευαστικού κλάδο τα απτά αποτελέσματα της χρήσης ΒΙΜ στα έργα τα οποία έχουμε διεξαγάγει, όπως επίσης δίνουμε μεγάλη βάση στην εκπαίδευση και την εξειδίκευση των ΒΙΜ μηχανικών. Επίσης, εξελισσόμαστε συνεχώς έτσι ώστε να μπορούμε να αυξάνουμε τα οφέλη της χρήσης ΒΙΜ σε όλους τους τομείς της σχεδίασης, κατασκευής και διαχείρισης ενός έργου».

Μάλιστα, σχετικά με τα προβλήματα που έχει αντιμετωπίσει, ιδιαίτερη σημασία αποδίδει στη μη συμβατότητα των υπεργολάβων με το ΒΙΜ. «Ο τρόπος για να ξεπεραστεί το πρόβλημα είναι να τεθούν κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού και πριν από την ανάθεση του έργου αυστηρά κριτήρια επιλογής των συμμετεχόντων ως προς την τεχνολογία ΒΙΜ αλλά και κανόνες που θα αφορούν τις υποχρεώσεις των συμμετεχόντων αλλά και τους τρόπους μεταφοράς των ΒΙΜ δεδομένων».

Ως εκ τούτου, η κατάρτιση του προσωπικού που θα χρησιμοποιήσει το ΒΙΜ αναδεικνύεται σε άμεση προτεραιότητα για τον κατασκευαστικό όμιλο. «Η CCC για να διασφαλίσει την άριστη εφαρμογή της τεχνολογίας ΒΙΜ στα έργα της, έχει καταφέρει μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων τα οποία είναι βασισμένα κατά κύρια βάση στην πολυετή εμπειρία, να εκπαιδεύει και να εξειδικεύει μηχανικούς προκειμένου να μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του εκάστοτε έργου», αναφέρει.

Καταλήγοντας, η κυρία Περγαντή εκτιμά πως η εκπαίδευση των εφαρμογών ΒΙΜ πρέπει να ξεκινάει από την τριτοβάθμια ανώτατη εκπαίδευση. «Σίγουρα όμως η εκπαίδευση και η εξειδίκευση των μηχανικών ΒΙΜ δεν σταματά εκεί αλλά θα πρέπει να συνεχίζεται», διευκρινίζει. «Τον ρόλο αυτόν θα πρέπει να αναλαμβάνουν οι εκάστοτε εταιρείες, μέσω της εμπειρίας που αποκομίζουν στη διάρκεια του χρόνου, καθότι η τεχνολογία ΒΙΜ είναι μια επιστήμη η οποία έχει μια δυναμική, εξελίσσεται μέρα με τη μέρα, διευρύνοντας τις εφαρμογές της σε όλο και σε περισσοτέρους τομείς».

 

«Προτρέπουμε τους μηχανολόγους και στατικούς να εκπαιδευτούν»

Πιέρος Πιερής,
αρχιτέκτων μηχανικός και
επικεφαλής της Pieris Architects

Η Pieris Architects είναι ένα από τα πρώτα αρχιτεκτονικά γραφεία που εφάρμοσαν και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το ΒΙΜ. «Tην τεχνολογία την εφαρμόζουμε παντού, από κατοικίες και ξενοδοχεία όπως την Casa Icognita στο Πόρτο Χέλι και τα 1.000 Vines και Olivia Eterna στην Αθήνα, σε κτίρια δημόσιας χρήσης όπως το Μητροπολιτικό Υδατοδρόμιο, μεικτής χρήσης όπως τα The White Arts Shop Residences στο Λονδίνο, μέχρι εμπορικά κέντρα, πλατείες και αναπλάσεις ακόμα και σε έργα πολύ μεγάλης κλίμακας όπως το masterplan για το αθλητικό και πολιτιστικό πάρκο ‘’Σταύρος Κώτσης’’ και τον νέο οικισμό μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ‘’Aetheria Heights’’ στην Πάφο», λέει ο κ. Πιερής.

Αναφορικά με τις προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει, αναφέρει τη στελέχωση και συνεργασία με άτομα που έχουν καταρτιστεί με πολύ καλή γνώση του ΒΙΜ, την περιορισμένη χρήση ΒΙΜ από μηχανολόγους και στατικούς «τους οποίους προτρέπουμε να εκπαιδευτούν», αλλά και την «έλλειψη ουσιαστικών αναβαθμίσεων σε κάθε καινούργια έκδοση που βγάζει η Autodesk».

«Η μετάβαση στο ΒΙΜ είναι αντίστοιχη με τη μετάβαση από το σχεδιαστήριο στον υπολογιστή», σχολιάζει για τη σύγκριση του ΒΙΜ με τα σχεδιαστικά προγράμματα. «Όσον αφορά το Autocad, είναι πολύ πιθανό να σταματήσει να χρησιμοποιείται αλλά ίσως όχι τόσο άμεσα γιατί το κόστος του BIM είναι τόσο υψηλό που λίγα γραφεία μπορούν να το υποστηρίξουν, τουλάχιστον στην Ελλάδα».

 

«Μπορούμε να υποθέσουμε ότι το AutoCAD θα ξεπεραστεί κάποια στιγμή»

Ιωάννα Κωνσταντινίδη,
αρχιτέκτων μηχανικός

Η κυρία Κωνσταντινίδη εκτιμά πως «η πλήρης μετάβαση θα συμβεί όταν τα εργαλεία θα γίνουν εύχρηστα και ολοκληρωμένα και η αγορά, οι οργανισμοί και η βιομηχανία θα απαιτούν οι μελέτες να δημιουργούνται σε BIM». Από την προσωπική της εμπειρία, ο τρόπος αντιμετώπισης της εκμάθησης σε αρκετές περιπτώσεις είναι η σύγκριση λειτουργίας και λογικής μέσω CAD. «Αντιμετωπίζεται συχνά σαν συνέχειά του. Συνεπώς πιστεύω ότι σε πολλές περιπτώσεις καταλήγουμε απλώς να χρησιμοποιούμε ένα ΒΙΜ software σαν ένα 3D software. Επίσης πολλοί μηχανικοί ταυτίζουν το BIM με το Revit ενώ το συγκεκριμένο είναι ένα από τα software της αγοράς με τη συγκεκριμένη λογική», αναφέρει.

«Οι δυνατότητες που σου δίνει ένα ΒΙΜ εργαλείο είναι αυτές που ευχόμαστε να έχει το AutoCAD όταν σχεδιάζουμε. Αυτόματη δημιουργία όλων των σχεδίων και τρισδιάστατη απεικόνιση εισάγοντας μόνο την κάτοψη. Όταν προστίθενται δε και υπολογισμοί, πίνακες και χρονοδιαγράμματα, τότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι το AutoCAD θα ξεπεραστεί κάποια στιγμή. Φυσικά προϋποθέτει τα software της αγοράς να έχουν φτάσει σε ένα αντίστοιχο επίπεδο πληρότητας και ευκολίας στη χρήση. Ωστόσο ένα τόσο ευρύ σχεδιαστικό εργαλείο θα μπορούσε να συνεχίσει να καλύπτει άλλες σχεδιαστικές ανάγκες. Το HoloBIM στα στατικά και στη μελέτη εφαρμογής και το ArchiCAD στα αρχιτεκτονικά υποθέτω ότι θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται», προσθέτει η ίδια.

 

«Αισθητή η αξία του ΒΙΜ και στα μικρά ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ έργα»

Άλκις Καλαντίδης,
πολιτικός μηχανικός

Τα έργα στα οποία ο κ. Καλαντίδης έχει εφαρμόσει την τεχνολογία BIM είναι μεσαίου μεγέθους κτίρια κατοικιών. Είναι έργα με πολύ μικρότερο βαθμό πολυπλοκότητας στον σχεδιασμό και τη διαχείρισή τους σε σχέση με τα μεγάλα τεχνικά έργα. «Ωστόσο, ακόμα και στην κλίμακα αυτή, είναι αισθητή η αξία του BIM», σημειώνει. Σχετικά με τα προβλήματα που έχει αντιμετωπίσει, ο κ. Καλαντίδης αναφέρει πως «πολλοί επαγγελματίες του χώρου, δηλαδή εργολάβοι οικοδομών, συνεργεία κ.λπ., έχουν πλήρη άγνοια των διαθέσιμων τεχνολογικών εργαλείων, όπως το BIM. Δυστυχώς, στερούνται βασικών γνώσεων που αφορούν τη χρήση λογισμικού ή ηλεκτρονικών υπολογιστών γενικότερα. Επομένως, η χρήση του BIM στα έργα μου, ξεκινάει και σταματάει σε μένα». Κατά την άποψή του, δεν τίθεται λόγος εξάλειψης των συμβατικών σχεδιαστικών προγραμμάτων από την ανάπτυξη του ΒΙΜ.