Ως έναν από τους ισχυρότερους κλάδους της οικονομίας και με μεγάλη προσαρμοστικότητα στις τεχνολογικές εξελίξεις χαρακτηρίζει η Γενική Γραμματέας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων τη βιομηχανία του αλουμινίου. Η κυρία Θέμις Ευτυχίδου περιγράφει αναλυτικά το πλαίσιο των δράσεων της κυβέρνησης για τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής Εθνικής Στρατηγικής που θα υλοποιηθεί μέσω στοχευμένων αξόνων ανάπτυξης και χρηματοδοτικών-θεσμικών πλαισίων.
Η πανδημία αναμφισβήτητα αποτέλεσε κινητήριο μοχλό για τη γρηγορότερη ψηφιοποίηση δημόσιων υποδομών και υπηρεσιών. Σε ποιο επίπεδο, συγκριτικά με την Ε.Ε. και διεθνώς, βρίσκεται η ελληνική βιομηχανία όσον αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό της;
Αποτελεί πλέον γεγονός πως η ελληνική βιομηχανία και εν γένει η μεταποίηση αποδείχθηκε εξόχως προσαρμοστική στην υγειονομική κρίση που έπληξε και τη χώρα μας και μάλιστα πολύ πιο προσαρμοστική από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο όπως επεσήμανε ο Υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, κατά την πρώτη συνεδρίαση της Κυβερνητικής Επιτροπής Βιομηχανίας τον Ιούνιο του 2021. Για όλο το διάστημα της κρίσης, μέχρι και τον Ιούνιο 2021, οι δείκτες βιομηχανικής παραγωγής / μεταποίησης σημείωσαν κάμψη της τάξης του 9% έναντι 17% του μέσου όρου των αντίστοιχων ευρωπαϊκών. Αντίστοιχα, και σύμφωνα με το δελτίο εξελίξεων του ΙΟΒΕ, η ελληνική βιομηχανική παραγωγή του Σεπτεμβρίου παρουσίασε ετήσια αύξηση 9,1% σε σχέση με τον περασμένο Σεπτέμβριο, ποσοστό σαφώς μεγαλύτερο από τον αντίστοιχο δείκτη της ΕΕ 27 (4,2%). Αυτό οφείλεται κυρίως σε δύο καθοριστικά στοιχεία: τον υψηλό βαθμό εξωστρέφειας και ταυτόχρονα τον υψηλό βαθμό ψηφιοποίησης των παραγωγικών διαδικασιών πολλών παραγωγικών κλάδων.
Αυτό επιβεβαιώθηκε και από μια μεγάλης κλίμακας μελέτη για τον «Ψηφιακό Μετασχηματισμό της Ελληνικής Βιομηχανίας» που διενήργησε πρόσφατα η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας με τη συνδρομή και οικονομική υποστήριξη της DG-Reform.
Πιο συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι υπάρχουν μεν πολλές ταχύτητες στον βαθμό ψηφιοποίησης και ψηφιακής ωριμότητας των ελληνικών μεταποιητικών επιχειρήσεων, αλλά αρκετοί σημαντικοί τομείς (σε όρους κεφαλαιοποίησης, απασχόλησης, εξαγωγών, θέσης σε σημαντικές αλυσίδες αξίας) βρίσκονται σε πολύ καλό επίπεδο ψηφιοποίησης ή ακόμα και πάνω από το μέσο όρο πολλών διεθνών ομολόγων τους.
Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώθηκε και από διαδικασίες άμεσης διαβούλευσης με εκπροσώπους του παραγωγικού ιστού, που διοργάνωσε η ΓΓΒ στο πλαίσιο της υποστήριξης των εργασιών για την Κυβερνητική Επιτροπή Βιομηχανίας, καθώς και της ανάπτυξης εξειδικευμένων δράσεων ψηφιοποίησης ενόψει της νέας προγραμματικής περιόδου και του νέου ΕΣΠΑ – ΕΠΑΝΕκ. 2021-2027.
Ποιο είναι το πλέγμα πολιτικών και δράσεων που προωθεί η κυβέρνηση όσον αφορά τη συμπόρευση της ελληνικής βιομηχανίας με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση και τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις;
Αρχικά, η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας (Industry 4.0) αποτελεί βασικό πυλώνα υποστήριξης αλλά και συν-διαμόρφωσης την νέας εθνικής στρατηγικής για τη βιομηχανία. Υπό την παραδοχή αυτή, οι άμεσες προτεραιότητες για τη βιομηχανία είναι πέντε:
- Η μεταμόρφωση της εν γένει μεταποιητικής και παραγωγικής βάσης και των παραγωγικών διαδικασιών μέσω της ενσωμάτωσης νέων τεχνολογικών και ψηφιακών ικανοτήτων και δυνατοτήτων (Βιομηχανία 4.0).
- Η μείωση του ενεργειακού και εν γένει περιβαλλοντικού αποτυπώματος του παραγωγικού ιστού της χώρας και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η εφαρμογή αρχών κυκλικής οικονομίας υπό την έννοια της επιχειρηματικής, παραγωγικής και καινοτομικής ευκαιρίας.
- Η ενίσχυση της εξωστρέφειας και της εν γένει διεθνοποίησης των μεταποιητικών/βιομηχανικών επιχειρήσεων και της παραγωγικής βάσης διά της ενδυνάμωσης της συμμετοχής σε περιφερειακές και διεθνείς αλυσίδες αξίας.
- Η διαφοροποίηση σε προϊόντα/υπηρεσίες και διαδικασίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας σε τομείς που έχουν ή δύναται να έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα.
- Η ανάπτυξη της βιομηχανικής και επιχειρηματικής καινοτομίας και της συνεργασίας με τον ερευνητικό και τεχνολογικό ιστό της χώρας υπό το πρίσμα εξυπηρέτησης της στρατηγικής της βιομηχανίας, η συμμετοχή σε συνεργατικά σχήματα/οικοσυστήματα και η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού σε νέες τεχνολογίες με ιδιαίτερη έμφαση στις ψηφιακές τεχνολογίες.
Ειδικότερα οι δύο πρώτοι πυλώνες απαρτίζουν τα βασικά συστατικά της πανευρωπαϊκά επιδιωκόμενης ψηφιακής και πράσινης μετάβασης. Σε εθνικό επίπεδο, το Υπ. Ανάπτυξης και Επενδύσεων και η ΓΓΒ ειδικότερα ήταν η πρώτη δημόσια αρχή η οποία ανέδειξε την άρρηκτη λειτουργική σύνδεση των δύο αυτών πυλώνων ως διακριτό άξονα δράσης στο πλαίσιο τη μελέτης για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό της Ελληνικής Βιομηχανίας, καθώς και κατά τη διαβούλευση για την σύνταξη του Οδικού Χάρτη για την Κυκλική Οικονομία του Υπ. Ενέργειας και Περιβάλλοντος.
Επίσης, η ψηφιοποίηση τόσο σε επίπεδο ιδιωτικής οικονομίας όσο και σε επίπεδο δημόσιων υποδομών αποτελεί καθοριστική παράμετρο σχεδιασμού και δράσεων υλοποίησης των ανωτέρω (5) βασικών αξόνων πολιτικής η οποία έχει ήδη αρχίσει όχι απλά να διαμορφώνεται αλλά και να υλοποιείται στο πλαίσιο:
- Δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας (RRF) και συγκεκριμένα με τη δράση «Επιτάχυνση της Ευφυούς Μεταποίησης», όπου προβλέπεται η παροχή οικονομικής ενίσχυσης σε παραγωγικές και εν γένει μεταποιητικές επιχειρήσεις του βιομηχανικού/μεταποιητικού οικοσυστήματος ώστε να ενισχύσουν τις τεχνολογικές και ψηφιακές υποδομές τους και να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους με την ενσωμάτωση state – of- art ψηφιακών και τεχνολογικών δυνατοτήτων.
- Δράσεων στο πλαίσιο του νέου ΣΕΣ – ΕΣΠΑ – ΕΠΑΝΕκ. 2021-207: Ειδικά στο πλαίσιο του ΕΠΑΝΕΚ 2021-2027 ένας ολόκληρος διακριτός άξονας είναι «αφιερωμένος» στην προώθηση της ψηφιοποίησης και της ενσωμάτωσης ικανοτήτων και τεχνολογιών Industry 4.0 στην παραγωγική βάση. Η ΓΓΒ βρίσκεται στη διαδικασία διαμόρφωσης συγκεκριμένων δράσεων προς χρηματοδότηση, η οποίες θα καλύπτουν το σύνολο των καταγεγραμμένων αναγκών και στρατηγικών κατευθύνσεων. Επίσης, θα υπάρξει ολιστική κάλυψη των αναγκών του θέματος industry 4.0, συμπεριλαμβανόμενων ζητημάτων καινοτομίας, δεξιοτήτων, προσφοράς, ζήτησης και διεθνοποίησης.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το νομοσχέδιο του Υπ. Ανάπτυξης και Επενδύσεων «Αναπτυξιακός Νόμος – Ελλάδα Ισχυρή Ανάπτυξη», που πρόκειται άμεσα να τεθεί σε ψήφιση από τη Βουλή, υπάρχει ειδική αναφορά στην θέσπιση καθεστώτων χορήγησης κρατικών ενισχύσεων σε επενδυτικά σχέδια, τα οποία δύνανται να υπάγονται στην κατηγορία «Ψηφιακός και τεχνολογικός μετασχηματισμός επιχειρήσεων». Ολοκληρώνοντας, εκτός από τα εξειδικευμένα προς τις επιχειρήσεις μέτρα, αναμένεται να υπάρξουν πολλά πρόσθετα μέτρα ενίσχυσης της ψηφιοποίησης των δομών και της οικονομίας από συναρμόδια Υπουργεία όπως το Υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Οφείλω να αναφέρω και την επικαιροποιημένη Εθνική Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού όπου υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για τις ανάγκες της βιομηχανίας και για ψηφιακά έργα που αφορούν την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας.
Πόσο εξελιγμένος τεχνολογικά είναι, σύμφωνα με τα στοιχεία σας, ένας από τους πιο προηγμένους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, η βιομηχανία αλουμινίου;
Η βιομηχανία αλουμινίου είναι ένας από τους ισχυρότερους κλάδους της ελληνικής βιομηχανίας και οικονομίας με πολύ μεγάλο εύρος είδους και μεγέθους επιχειρήσεων. Παρουσιάζει τόσο μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις στον χώρο της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής προϊόντων αλουμινίου έως και ένα μεγάλο πλήθος ακόμα και οικογενειακών επιχειρήσεων, σε εξειδικευμένα προϊόντα αλουμινίου για τις κατασκευές, την οικοδομή, και όχι μόνο. Η προσαρμοστικότητα του κλάδου στις νέες συνθήκες είναι εντυπωσιακή καθότι εντοπίζεται στη συνέχιση αφενός της λειτουργίας των μονάδων, που διατήρησαν τις επενδύσεις τους και σε πολλές περιπτώσεις αύξησαν τις εξαγωγές τους, και αφετέρου στα άμεσα αντανακλαστικά για την προσαρμογή της παραγωγής προς προϊόντα άμεσης ανάγκης. Ο κλάδος αποτελεί ένα ιδιαίτερα δυναμικό και ολοκληρωμένο οικοσύστημα με καθετοποιημένες και δυναμικές αλυσίδες αξίας, το οποίο όμως δεν είναι ομοιογενές ως προς την τεχνολογική και ψηφιακή ωριμότητά του. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε διαθέσιμα, υπάρχει εντυπωσιακή ενσωμάτωση τεχνολογιών Industry 4.0 σε αρκετές επιχειρήσεις του οικοσυστήματος αυτού, ενώ παρουσιάζονται υστερήσεις σε μικρότερες του είδους. Επίσης, σημειώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ παραγωγών και τελικών χρηστών τεχνολογικών λύσεων. Η εικόνα αυτή παρουσιάζεται και σε άλλους κλάδους και τη λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη στη χάραξη εξειδικευμένων μέτρων και δράσεων. Δεν θα υπάρχει μία μόνο προσέγγιση αλλά ένα σύστημα αλληλοσυμπληρούμενων μεταξύ τους προσεγγίσεων ώστε να καλύψουμε με ευελιξία τις περισσότερες ανάγκες.
Πόσο σημαντική θεωρείτε την εκπαίδευση του προσωπικού στον συγκεκριμένο τομέα και πώς σχεδιάζετε να την ενισχύσετε περισσότερο;
Κεφαλαιώδους σημασίας, όπως και για πολλούς άλλους παραγωγικούς κλάδους. Τόσο σε επίπεδο στελεχών όσο και σε επίπεδο τεχνικών δεξιοτήτων, διατήρησης ικανοτήτων και επανεκπαίδευσης προσωπικού. Αποτελεί βασικό πυλώνα προτεραιότητας της νέας βιομηχανικής ευρωπαϊκής πολιτικής, όλων των μελετών που πρόσφατα διεξαγάγαμε και κυρίως πρωταρχική απαίτηση της πραγματικής οικονομίας όπως εκφράστηκε από τις σχετικές διαβουλεύσεις που είχαμε με παραγωγικούς φορείς και εκπροσώπους επιχειρήσεων. Συνεπώς προσανατολιζόμαστε προς μια σειρά συμπληρωματικών μεταξύ τους δράσεων που θα οδηγήσουν σε μία ολιστική προσέγγιση τόσο σε φυσικά πρόσωπα κάθε ηλικίας και επιπέδου όσο και στις επιχειρήσεις ως οργανισμούς. Κάθε προσπάθεια θα πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο δημιουργίας πιστοποιημένων/διαπιστευμένων και βιώσιμων ικανοτήτων και στην κάλυψη όχι περιστασιακών αλλά και επιχειρησιακών αναγκών. Για τους σκοπούς αυτούς, προτιθέμεθα να χρησιμοποιήσουμε πόρους και ΕΤΠΑ και ΕΚΤ.
Κατά την άποψή σας, ευσταθεί η ανησυχία πως η μεγαλύτερη ψηφιοποίηση των βιομηχανιών θα αλλάξει τον τρόπο απασχόλησης και ενδεχομένως να οδηγήσει σε μείωση των θέσεων εργασίας;
Στην περίπτωση της ελληνικής βιομηχανίας και των σημαντικότερων αυτής κλάδων η ψηφιοποίηση και η τεχνολογική αναβάθμιση αναμένεται να αυξήσει θεματικά την παραγωγικότητα, τα περιθώρια κέρδους, την αποδοτικότητα, την ποιότητα και την προστιθέμενη αξία προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και τη διεθνοποίηση και τον εξαγωγικό προσανατολισμό των επιχειρήσεων. Αυτό αναμένεται να αυξήσει σημαντικά τη ζήτηση για θέσεις εργασίας. Στην περίπτωση των μεταβατικών σταδίων και της επανεκπαίδευσης του προσωπικού και της δημιουργίας δεξιοτήτων, η ΓΓΒ προτίθεται να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Φιλοδοξούμε να καλυφθούν όλες περιπτώσεις που εμπίπτουν στο πλαίσιο των επιχειρησιακών σχεδίων ΓΓΒ/ΥΠΑΝΕΠ – και του re-skilling/ upskilling και της συνεχούς εκπαίδευσης.
Ο κρατικός και ο ιδιωτικός τομέας πιστεύετε πως μπορούν να ενταχθούν με τις ίδιες ταχύτητες στον ψηφιακό μετασχηματισμό; Ποιες είναι οι παθογένειες που πρέπει να ξεπεραστούν;
Δεν νομίζω ότι τίθεται θέμα συγχρονισμού ταχυτήτων των δύο σχεδιασμών στο σύνολό τους. Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να εναρμονίζεται ή και να δρα πιο γρήγορα από τον ιδιωτικό τομέα στα θέμα δημιουργίας υποδομών και προϋποθέσεων επιτάχυνσης (accelerators) των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της υποστήριξης των επιχειρήσεων. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν πρόσφατες πρωτοβουλίες του Υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την εν γένει μείωση της γραφειοκρατίας σε επίπεδο γενικής οικονομίας και οι εφαρμογές του Υπ. Ανάπτυξης και Επενδύσεων όπως το ΓΕΜΗ, ο έλεγχος και η εποπτεία της αγοράς και η νέα ψηφιακή διαδικασία αδειοδοτήσεων.
Το ζήτημα είναι να προχωρήσουμε και σε νέες εξειδικευμένες ψηφιακές υποδομές για τις επιχειρήσεις και την μεταποίηση όπως η εθνική ψηφιακή πύλη Industry 4.0, η οποία κατονομάζεται ως έργο προτεραιότητας στην αναθεωρημένη Εθνική Ψηφιακή Βίβλο, τα δίκτυα 5G και άλλες απαραίτητες για την επιχειρηματικότητα ψηφιακές υποδομές και υπηρεσίες.
Πέραν ειδικών δράσεων που ήδη υλοποιούνται ή δρομολογούνται προς υλοποίηση για την επίτευξη των παραπάνω, εξαιρετικής σημασίας για την αντιμετώπιση των σημαντικών, σύγχρονων, διεθνών προκλήσεων και την αξιοποίηση των σπουδαίων προοπτικών της ελληνικής βιομηχανίας, υπό ευρεία θεσμική και κοινωνική συνεργασία και συντονισμό, είναι η συγκρότηση και η δράση της Κυβερνητικής Επιτροπής Βιομηχανίας για τη διαμόρφωση συνεκτικής Εθνικής Στρατηγικής, την εποπτεία της υλοποίησης της, με σαφείς στόχους, άξονες ανάπτυξης και επιμέρους δράσεις εφαρμογής για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Εν κατακλείδι, στην αμέσως επόμενη περίοδο, οι επιλεγμένες δράσεις μπορούν να αποτελέσουν μέρος του στρατηγικού ορίζοντα των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων που θα υλοποιηθούν μέσα από υφιστάμενα ή από διαμόρφωση χρηματοδοτικά και θεσμικά πλαίσια.