Καταξιωμένοι μηχανικοί της Ελλάδας και του εξωτερικού μίλησαν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος των υποδομών και πώς αυτά μπορούν να ξεπεραστούν με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων.
Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών Ελλάδας και το Ελληνικό Τμήμα του ASCE διοργάνωσε, την Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου, διεθνές συμπόσιο με παρουσία του Προεδρείου και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της 10ης Περιφέρειας (εκτός ΗΠΑ) της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικών Μηχανικών (ASCE – American Society of Civil Engineers). Θέμα της εκδήλωσης ήταν οι σύγχρονες πρακτικές που θα καταστήσουν τις υποδομές πιο βιώσιμες και ανθεκτικές, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και καινοτόμων υλικών που έχουν χαμηλό ανθρακικό αποτύπωμα. Επιπλέον, υπογραμμίστηκε η σημασία της ψηφιοποίησης και ειδικότερα του ΒΙΜ και των Digital Twins, εργαλεία τα οποία μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην ενίσχυση της βιωσιμότητας στις φάσεις σχεδιασμού, μελέτης και συντήρησης των έργων υποδομής.
Την έναρξη σηματοδότησε ο Καθηγητής ΕΜΠ Δρ Χρήστος Ζέρης, Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Αμερικής, με χαιρετισμό που απεύθυνε στους συμμετέχοντες του συμποσίου. Ο ίδιος επισήμανε, ότι σκοπός της εκδήλωσης είναι να έρθουν στο επιστημονικό προσκήνιο ζητήματα που αφορούν τη βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα των υποδομών, αλλά και να γίνει από το ASCE η παρουσίαση του Mega City 2070, μίας «έξυπνης» πόλης του μέλλοντος, της οποίας ο σχεδιασμός στηρίζεται σε τεχνολογίες που ήδη αναπτύσσονται ή εφαρμόζονται στον κλάδο. Κλείνοντας, ο Χ Ζέρης ανακοίνωσε ότι στον πλαίσιο της εκδήλωσης θα ανανεωθεί το μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του ASCE και του ΤΕΕ, ενώ το ίδιο μνημόνιο θα υπογραφεί από τον Ελληνικό Σύλλογο Πολιτικών Μηχανικών (ΣΠΜΕ) και από το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολιτικών Μηχανικών (ECCE).
«Έξυπνα» συστήματα για τη διαχείριση των δημοσίων υποδομών
Ο Γιώργος Στασινός, πρόεδρος του ΤΕΕ, τόνισε ότι η κλιματική αλλαγή, με τις καταστροφές που αυτή επιφέρει, θέτει ολοένα και σε μεγαλύτερο κίνδυνο την ανθεκτικότητα των υποδομών. Για τον λόγο αυτό, είναι κρίσιμη η συνεργασία μεταξύ των μηχανικών σε διεθνές επίπεδο, ώστε να ανταλλάσσονται απόψεις και γνώσεις, οι οποίες θα επιφέρουν καινοτόμες πρακτικές στον τομέα της κατασκευής. Το ΤΕΕ, μέσα από τις ποικίλες δράσεις του, προσπαθεί να ενισχύσει τις κρατικές υποδομές, καταθέτοντας στοχευμένες προτάσεις προς την πολιτεία. Μία από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του Τεχνικού Επιμελητηρίου που εισάκουσε τελικά η κυβέρνηση, είναι το Εθνικό Μητρώο Υποδομών, δηλαδή ένα κεντρικό σύστημα καταγραφής κάθε δημόσιας υποδομής, στο οποίο θα αναγράφονται όλα τα απαραίτητα τεχνικά χαρακτηριστικά κάθε έργου, μαζί με τους χρόνους συντήρησής του. Υλοποιώντας μία ενιαία βάση δεδομένων, γίνεται πιο απλή η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και αποφεύγονται ατυχήματα που οφείλονται σε ελλιπή εποπτεία.
Εξίσου καινοτόμο για τα ελληνικά δεδομένα είναι το σύστημα των Έξυπνων Γεφυρών. Πρόκειται για μία δράση κατά την οποία, ένα σύνολο αισθητήρων θα τοποθετηθούν, αρχικά, σε κεντρικές οδικές και σιδηροδρομικές γέφυρες και, στη συνέχεια, σε περιφερειακές, οι οποίοι θα καταγράφουν αυτοματοποιημένα πλήθος δεδομένων, σε πραγματικό χρόνο, για τη φόρτιση των γεφυρών και την καταπόνηση που αυτές δέχονται. Όπως επισήμανε ο Γ. Στασινός, μεγάλος αριθμός των ελληνικών γεφυρών παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας σε φέρουσα ικανότητα, γεγονός που οφείλεται στη γήρανση των υποδομών και στην αύξηση των φορτίων κυκλοφορίας. Επιπλέον, τα εν λόγω έργα υλοποιήθηκαν το διάστημα 1950 – 1990, χωρίς να έχουν τις σημερινές προδιαγραφές κατασκευής. Η παρακολούθηση των γεφυρών, η οποία θα βασίζεται στο σύστημα Internet of Things (IoT), έχει ως στόχο τον έλεγχο φθοράς των γεφυρών και την έγκαιρη συντήρησή τους. Έτσι, αφενός αυξάνεται η διάρκεια ζωής των υποδομών και αφετέρου αποφεύγονται ανεπιθύμητα ατυχήματα που μπορεί να στοιχήσουν δεκάδες ανθρώπινες ζωές. Η αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων αποτελεί το κλειδί για τη βιωσιμότητα των υποδομών, είπε ο πρόεδρος του ΤΕΕ κλείνοντας την ομιλία του.
Συνεργασία και ανταλλαγή γνώσεων σε διεθνές επίπεδο
Ο Thomas Smith, εκτελεστικός διευθυντής και γραμματέας της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικών Μηχανικών, εξήγησε ότι οι υποδομές, λόγω της παλαιότητάς τους και της καταπόνησης που δέχονται συνεχώς από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, χρειάζονται προστασία. Η βιωσιμότητα των κατασκευών δεν σχετίζεται μόνο με τον περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο, αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την κοινωνία. Η κοινότητα των μηχανικών θα πρέπει να προασπίζει οικολογικές αξίες και συνάμα να προωθεί την ισότητα, καταπολεμώντας κάθε μορφή διάκρισης. Τις αρχές αυτές, όπως τόνισε ο Τ. Smith, τις ασπάζεται η ASCE και προσπαθεί να τις μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές μηχανικών ανά τον κόσμο. Ήδη η εταιρεία έχει επεκταθεί διεθνώς σε 177 χώρες και έχει χωριστεί σε 10 διοικητικές περιφέρειες, εκ των οποίων οι 9 βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική, ενώ η 10η περιλαμβάνει τον υπόλοιπο κόσμο. Στόχος είναι η συνεργασία και η ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των μελών, ώστε να βρεθούν αποτελεσματικές λύσεις στα κρίσιμα προβλήματα που απασχολούν τον κλάδο των υποδομών και είναι όμοια παγκοσμίως. Επιδίωξη της ASCE είναι να υπάρχουν στις κυβερνήσεις κάθε κράτους μέλη της εταιρείας, τα οποία με την τεχνογνωσία τους θα δίνουν πολύτιμες συμβουλές πολιτικού μηχανικού σχετικά με την κατασκευή και τη συντήρηση των υποδομών.
Mega City 2070: Η πόλη του αύριο
Στη συνέχεια, στο βήμα ανέβηκε η Maria Lehman, πρόεδρος της ΑSCE, σημειώνοντας ότι παρατηρείται μία παγκόσμια έλλειψη πολιτικών μηχανικών. Συνεχίζοντας την ομιλία της, αναφέρθηκε στο Maga City 2070, μία φουτουριστική πόλη βασισμένη σε τεχνολογίες που υπάρχουν σήμερα. Βασικό στοιχείο του project είναι ότι τα κτίρια χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να καλύψουν τις ανάγκες τους, έχοντας ουσιαστικά μηδενική κατανάλωση και εκπομπές άνθρακα. Παράλληλα, για όλες σχεδόν τις λειτουργίες της πόλης χρησιμοποιούνται «έξυπνα» συστήματα και τεχνητή νοημοσύνη, καθιστώντας δεκάδες διαδικασίες πιο απλές και αυτοματοποιημένες. Για την αποφυγή της κυκλοφοριακής συμφόρησης, η παράδοση των προϊόντων γίνεται μέσω drones, ενώ για την εξοικονόμηση πόρων εφαρμόζεται πλήρως η ανακύκλωση. Αγγίζοντας την κοινωνική πτυχή της βιωσιμότητας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η περιθωριοποίηση, υπάρχει μία εφαρμογή, στην οποία οι πολίτες μπορούν ελεύθερα να ανταλλάσσουν απόψεις σε κοινωνικά θέματα. Η Πρόεδρος ανακοίνωσε ότι η παρουσίαση του Maga City θα γίνει σε IMAX βίντεο, το οποίο θα προβληθεί διεθνώς σε Μουσεία Επιστημών, με στόχο να εμπνεύσει τις νεότερες γενιές να γίνουν μηχανικοί και να ασπαστούν το όραμα για ένα πιο βιώσιμο αστικό περιβάλλον. Η πρεμιέρα της ολιγόλεπτης ταινίας θα γίνει στο επερχόμενο Συνέδριο του ASCE στο Σικάγο τον Οκτώβριου του 2023.
Ανάγκη για ένα εθνικό ολιστικό πλάνο υποδομών
«Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένα μακροχρόνιο και ολιστικό πλάνο για τις υποδομές» είπε ο Σέργιος Λαμπρόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ και Πρόεδρος του ΕΣΒΥΚ, και πρόσθεσε πως αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα χρέη που αντιμετωπίζει η χώρα και στις σπασμωδικές χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τη βελτίωση των υποδομών χρειάζεται ένα ολιστικό πλάνο, το οποίο θα βασίζεται σε έγκυρες αναλύσεις κόστους – οφέλους, σε επαρκή δεδομένα πρότερων χρόνων και σε έμπιστες προτάσεις. Τα σύγχρονα έργα θα πρέπει να έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, να σέβονται το φυσικό περιβάλλον και να παρέχουν συνθήκες ασφάλειας για τους εργαζομένους και τους χρήστες. Για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος, απαιτείται η συνεργασία της κυβέρνησης με τους μηχανικούς, τους πανεπιστημιακούς και εν γένει με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Ο Πρόεδρος του ΕΣΒΥΚ, κλείνοντας την ομιλία του, πρότεινε τη δημιουργία ενός Ανεξάρτητου Συμβουλίου Υποδομών, το οποίο θα προωθεί το εθνικό σχέδιο υποδομών και θα κάνει ορθές προτάσεις που θα εξυπηρετούν το κοινό συμφέρον.
Η ψηφιοποιήσει το μέλλον τον υποδομών
Με την ψηφιοποίηση των χειρόγραφων σχεδίων και εγγράφων, αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό η παραγωγικότητα, εντοπίζονται πιο εύκολα τα διαδικαστικά λάθη, εξοικονομείται πολύτιμος χρόνος και γίνεται πιο αποτελεσματική η επικοινωνία μεταξύ των συντελεστών ενός έργου, υποστήριξαν η Jennifer Steen, BIM Director, HDR και η Alexa Mitchell, Transportation BIM Program Manager, ΗDR, σε σχετικό πάνελ με συντονίστρια τη Λιάνα Αναγνωστάκη, Μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της EU BIM TASK GROUP. Με το ΒΙΜ μπορούν να παραχθούν χρήσιμα δεδομένα, τα οποία βοηθούν στον βέλτιστο σχεδιασμό και στη πιο αποδοτική συντήρηση των υποδομών. Η μετάβαση μίας εταιρείας προς την ψηφιοποίηση πρέπει να γίνεται με αργό και σταθερό ρυθμό, ώστε να φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Αρχικά, τα στελέχη πρέπει να κατανοήσουν εις βάθος τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες, στη συνέχεια να εκπαιδευτούν στα ψηφιακά εργαλεία που ταιριάζουν στην επιχείρησή τους και έπειτα να αρχίζουν να τα χρησιμοποιούν στα έργα τους. Στόχος είναι, σταδιακά, οι εταιρείες να πάψουν να χρησιμοποιούν τα χειρόγραφα σχέδια και να λειτουργούν με τρισδιάστατες ψηφιακές αναπαραστάσεις, οι οποίες είναι σε θέση να αναβαθμίσουν τον σχεδιασμό των υποδομών, κάνοντάς τες πιο βιώσιμες και ανθεκτικές.
Οι ταυτότητες υποδομών πυλώνας του ισπανικού κρατικού σχεδιασμού
O Alvaro Diez Campomanes, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Πολιτικών Μηχανικών της Ισπανίας, μίλησε για την εφαρμογή της Ταυτότητας Υποδομών (Report Card) που έχει αναπτύξει και εφαρμόζει η ASCE για τη βαθμολόγηση των πολιτειακών υποδομών των ΗΠΑ, της οποίας η νέα έκδοση προσαρμόσθηκε και εφαρμόσθηκε ολοκληρωμένα για τις υποδομές της Ισπανίας τον Ιούλιου του 2023. Το πόρισμα της εν λόγω διαδικασίας, περιλαμβάνει χρήσιμες πληροφορίες για την ορθή λειτουργία, συντήρηση και διαχείριση μίας υποδομής, γεγονός που μπορεί να αποφέρει στο κράτος σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων, ενώ παράλληλα οι πολίτες θα απολαμβάνουν πιο ποιοτικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, ανέφερε ότι έχουν υιοθετηθεί από την Ένωση οκτώ (8) βασικά κριτήρια που σχετίζονται με τη χωρητικότητα, τη χρησιμότητα για το ευρύ κοινό, το κόστος, τη βιωσιμότητα, την ασφάλεια, τη συντήρηση και την ανταπόκριση σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης μίας υποδομής, στοιχεία τα οποία συγκρίνονται με δεδομένα άλλων χωρών. Επίσης, διενεργείται και μία ποιοτική αξιολόγηση των δημοσίων έργων με βάση τις απόψεις μιας επιλεγμένης ομάδας εμπειρογνωμόνων για κάθε τομέα. Ολοκληρώνοντας τη παρουσίασή του, ο D. Campomanes τόνισε ότι η Ταυτότητα Υποδομών μπορεί να φέρει στην επιφάνεια τις πραγματικές ανάγκες που έχει μία χώρα, ώστε να γίνουν σωστές επενδυτικές ενέργειες που θα τις καλύψουν στον μέγιστο εφικτό βαθμό.
Η πράσινη πολιτική της ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας
Ο Γιώργος Τζουβαλάς Δρ Χημικός Μηχανικός, ομιλώντας ως εκπρόσωπος της Ένωσης Τσιμεντοβιομηχανιών Ελλάδος με θέμα τη διαδρομή προς την παραγωγή έργων μηδενικού ρύπου έως το 2050, επισήμανε ότι η μισή περίπου παραγωγή τσιμέντου προορίζεται για οικιστική χρήση. Από το 2012 και μετά, η χώρα μας έχει περιορίσει σημαντικά την παραγωγή CEM Ι, το οποίο είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για το περιβάλλον. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ελληνικές εταιρείες τσιμέντου έχουν υιοθετήσει πλήρως τις πολιτικές της κυκλικής οικονομίας και των μηδενικών εκπομπών άνθρακα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι βιομηχανίες του κλάδου προσπαθούν όλο και περισσότερο να αξιοποιούν τις πράσινες πηγές ενέργειας, να προβαίνουν σε ανακύκλωση των παραγόμενων αποβλήτων και να προμηθεύουν την αγορά με τσιμέντο που διαθέτει μειωμένη ποσότητα κλίνκερ. Το 1990 παράγονταν 783 κιλά διοξειδίου του άνθρακα ανά τόνο τσιμέντου και στόχος είναι το 2030 ο αριθμός αυτός να περιοριστεί στα 472 κιλά, ενώ το 2050 να υπάρχουν μηδενικές εκπομπές.
Ο βέλτιστος σχεδιασμός κατά τον σχεδιασμό και η χρήση ψηφιακών εργαλείων, συνδυαστικά με τη χρήση «πράσινων» υλικών μπορούν να μειώσουν αισθητά τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο μίας υποδομής. Οι Ελληνικές τσιμεντοβιομηχανίες, που είναι και τα μέλη της Ένωσης Τσιμεντοβιομηχανιών Ελλάδος, χρησιμοποιούν σύγχρονα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για την παραγωγή προϊόντων που θα είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Επί πλέον, έχουν υιοθετήσει πλήρως για τα προϊόντα τους το σύστημα αναφοράς και αξιολόγησης EPD, με το οποίο μπορεί να υπολογίζεται με ακρίβεια ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος ενός υλικού και κατ’ επέκταση μίας υποδομής στο σύνολό της.
Αντλησιοταμίευση Αμφιλοχίας
Με τη σειρά του, ο Ευάγγελος Βάσσης, Πολιτικός Μηχανικός στο Τμήμα Υδροηλεκτρικών Έργων της Τέρνα Ενεργειακή, παρουσίασε το έργο της αντλησιοταμίευσης στην Αμφιλοχία, ένα από τα σημαντικότερα project που αφορούν τον τομέα της αποθήκευσης ενέργειας. Ειδικότερα, η υποδομή θα διαθέτει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 680 MW (παραγωγή) και 730 MW (άντληση), θα περιλαμβάνει δυο ανεξάρτητους άνω ταμιευτήρες (Άγιο Γεώργιο και Πύργο με όγκους περίπου 5 hm3 και 2 hm3 αντίστοιχα), ενώ ως κάτω ταμιευτήρα θα χρησιμοποιεί την υπάρχουσα λίμνη Καστρακίου της ΔΕΗ. Σκοπός του έργου είναι η αποθήκευση ενέργειας με στόχο την υποστήριξη της μέγιστης δυνατής διείσδυσης ΑΠΕ στο μείγμα της ενεργειακής παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτό, υπολογίζεται ότι η ετήσια παραγωγή ενέργειας θα ανέρχεται σε 816 GWh. Η κατασκευή του έργου ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2025, ενώ στις αρχές του 2026 θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία.