Μπορεί ένα κτίριο της δεκαετίας του ’70 να ανακατασκευαστεί ενεργειακά σε τέτοιον βαθμό που να εκμηδενίσει τους λογαριασμούς ρεύματος, να εξαλείψει το ανθρακικό του αποτύπωμα και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ενοίκων του; Η απάντηση είναι ναι και ονομάζεται «Tavros Project» από τους Passivistas.

Στην πολυκατοικία της οδού Πειραιώς 211, οι οκτώ οικογένειες που μένουν στο κτίριο της δεκαετίας του ’70, ένα από τα πολλά «προσφυγικά» κτίρια της περιοχής και του λεκανοπεδίου, βιώνουν κάτι που είναι πολύ γνώριμο σε χιλιάδες οικογένειες, την ενεργειακή φτώχεια: Πολύ κρύους χειμώνες με υγρασία και ανυπόφορα ζεστά καλοκαίρια.

Σε αυτά ήρθε να προστεθεί η ενεργειακή κρίση που τους υποχρεώνει να σπαταλούν τεράστια ποσά για θέρμανση και κλιματισμό, αλλά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Αυτή η θλιβερή κατάσταση, όμως, σε λίγο καιρό θα είναι παρελθόν, γιατί χάρη στην ομάδα των Passivistas και στη συνεργασία του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ), της Greenpeace και του Δήμου Μοσχάτου-Ταύρου, η συγκεκριμένη πολυκατοικία δεν θα αναβαθμιστεί απλώς ενεργειακά, αλλά θα μεταμορφωθεί σε ένα παθητικό κτίριο που θα προσφέρει αξιοπρεπείς ανθρώπινες συνθήκες ζωής, χωρίς συμβιβασμούς.

Ένα πραγματικό ενεργειακό κτίριο
Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν αυξηθεί οι ανακαινίσεις και νέες κατασκευές που μιλούν για «πράσινα» κτίρια. Πράγματι, πολλά κτίρια έχουν αναβαθμιστεί σύμφωνα με τα πρότυπα του ΚΕΝΑΚ. Ωστόσο, ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων που βρίσκεται σε ισχύ έχει ξεπεραστεί, καθώς δημιουργήθηκε με βάση την Οδηγία 2002/91/EΚ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.
Ουσιαστικά, δεν καλύπτει τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας όπως ισχύει σήμερα, και συγκεκριμένα την Οδηγία 2010/31/EΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, τον Κανονισμό 244/2012/ΕΕ, που εκδόθηκε προς συμπλήρωση της Οδηγίας 2010/31/ΕΕ και καθορίζει υποχρεωτικά κριτήρια για σύνταξη των εθνικών Κανονισμών Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων, την Οδηγία 2018/844/ΕΕ, που τροποποίησε την Οδηγία 2010/31/ΕΕ, καθώς και την προσφάτως αναθεωρημένη Οδηγία 2023/1791/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.
Το Passivistas: Tavros Project, λοιπόν, έρχεται να υλοποιήσει στην πράξη το παθητικό κτίριο. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα πρότυπο σχεδιασμού που επιτυγχάνει θερμική άνεση με ελάχιστη θέρμανση και ψύξη χρησιμοποιώντας πέντε βασικές αρχές: Μόνωση, αεροστεγανότητα, κατάλληλο σχεδιασμό παραθύρων και πορτών, συστήματα αερισμού με ανάκτηση θερμότητας και ελαχιστοποίηση θερμογεφυρών.

Ένα παθητικό κτίριο διατηρεί ετήσια εσωτερική θερμοκρασία μεταξύ 20 και 25 βαθμών Κελσίου, σχετική υγρασία μεταξύ 35 – 55% και συγκέντρωση CO2 κάτω από 1000ppm. Το εύρος θερμοκρασίας μεταβάλλεται ανεξάρτητα από την εξωτερική θερμοκρασία.

Η ιδέα ξεκίνησε από τη Γερμανία τη δεκαετία του 1990 και το 2022 έχει μελετηθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, η ιδέα του Παθητικού Κτιρίου έχει αναπτυχθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία από το 2010 μέσω του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου.

Το πρότυπο του Παθητικού Κτιρίου, όπως σημειώνει το ΕΙΠΑΚ, θεωρείται το καλύτερο στον κόσμο όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση στα κτίρια, διότι μέσω μιας απαιτητικής διαδικασίας πιστοποίησης επιτυγχάνεται συμφωνία μεταξύ της πραγματικής απόδοσης του κτιρίου και της μοντελοποίησης μέσω λογισμικών υπολογισμού ενεργειακού ισοζυγίου. Μετά τη διαδικασία πιστοποίησης και χρησιμοποιώντας το επικυρωμένο λογισμικό PHPP, το χάσμα απόδοσης μεταξύ θεωρίας και πράξης εξαλείφεται. Αυτό δίνει τη σιγουριά στον μηχανικό μελετητή να προβλέψει την ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου με ακρίβεια.

Θα παράγει 3 φορές περισσότερη ενέργεια από την καταναλισκόμενη
Το έργο ξεκίνησε ουσιαστικά τον Ιούνιο του 2023, ενώ είχαν ήδη προηγηθεί διάφορα στάδια μετρήσεων, επί τόπου ελέγχων και δοκιμών. Τον Δεκέμβριο του 2023 είχαν τοποθετηθεί τα συστήματα αερισμού, έως τον Μάρτιο του 2024 τα νέα κουφώματα, τον Ιούνιο είχε ολοκληρωθεί η μόνωση καθώς και τα φωτοβολταϊκά στην ταράτσα της πολυκατοικίας. Ακολουθεί, τον Ιούλιο, η πιστοποίηση του κτιρίου κατά τα πρότυπα του Passive House EnerPHit και τον Αύγουστο του ίδιου έτους η ολοκλήρωση της ανακαίνισης με τον έλεγχο επί των νέων πλέον συνθηκών.
Πιο αναλυτικά, οι εργασίες που έχουν εκτελεστεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη, και θα επιτρέψουν στην πολυκατοικία να παράγει τρεις φορές περισσότερη ενέργεια από αυτήν που θα καταναλώνει:

  • Θερμομόνωση: 20 εκ. στη στέγη, 8 εκ. εξωτερική θερμοπρόσοψη στα κατακόρυφα δομικά στοιχεία, 8 εκ. στην οροφή των μη θερμαινόμενων υπογείων.
  • Κουφώματα: Πλαίσιο με Uframe< 1.00 W/m 2k και τριπλός υαλοπίνακας με Ug=0,6 W/m 2k και g=0,5.
  • Αεροστεγανότητα: Επιτυγχάνεται εσωτερικά με τον κλασικό σοβά και περιμετρικά των κουφωμάτων με ταινίες.
  • Θερομογέφυρες: Εντοπισμός και επίλυση όλων των θερμογεφυρών σε μπαλκόνια και στηθαία, μεταξύ άλλων σημείων.
  • Μηχανικός αερισμός με ανάκτηση θερμότητας: Τοποθέτηση ενός μηχανήματος αερισμού σε κάθε διαμέρισμα με ανάκτηση θερμότητας 85%.

Στις πρόσθετες παρεμβάσεις συμπεριλαμβάνονται:

  • Ο εκσυγχρονισμός των ηλιακών συστημάτων (ZNX), που εκμεταλλεύονται τη θερμική ενέργεια που παράγεται από τους ηλιακούς συλλέκτες για την προθέρμανση ή τη θέρμανση του νερού που κυκλοφορεί στο σύστημα θέρμανσης του χώρου.
  • Φωτοβολταϊκό σύστημα 20 KWp, για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας.
  • Νέοι μετρητές ρεύματος.
  • Θερμοχρωμικά γυαλιά σε κουφώματα.
  • Ενσωματωμένες φωτοβολταϊκές μονάδες BIPV στην όψη του κτιρίου. Η χρήση των μονάδων BIPV στην πρόσοψη δεν είναι μόνο ένα εξωτερικά ορατό σημάδι προστασίας και βιωσιμότητας του περιβάλλοντος, αλλά επίσης ένα σημαντικό συστατικό για κτίρια χαμηλής ή μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας.

Στόχος η διάδοση του έργου
Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν περισσότερα από 250 παρόμοια κτίρια και για τον λόγο αυτό οι εμπνευστές του έργου θεωρούν πως αποτελεί το τέλειο παράδειγμα ενός γρήγορου και οικονομικά αποδοτικού έργου ανακαίνισης και, μέσω της επανάληψης, ο δήμος και όλες οι σχετικές αρχές μπορούν να δημιουργήσουν ένα βιώσιμο πλαίσιο για την ανακαίνιση των κτιρίων παρέχοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε περισσότερους από 4.500 πολίτες. Μάλιστα, είναι τόσο μεγάλο το ενδιαφέρον που έχει συγκεντρώσει το Tavros Project, που κατά την πρόσφατη παρουσίασή του στο Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης», στις αρχές Ιουνίου, ο Δήμαρχος Αθηναίων και επικεφαλής της Αθηναϊκής Ενεργειακής Συμμαχίας, Χάρης Δούκας, επεσήμανε μεταξύ άλλων την αναγκαιότητα να αυξηθεί η πίεση ώστε η πολιτεία να θεσμοθετήσει ένα νέο πρόγραμμα «Εξοικονομώ» με 100% επιδότηση, προκειμένου 400 κτιριακά συμπλέγματα στο κέντρο της πρωτεύουσας και σε όμορους δήμους να αναβαθμιστούν ενεργειακά, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας και της κλιματικής κρίσης.

Το μόνο σίγουρο είναι πως το Tavros Project αποτελεί έναν «οδηγό» για παρόμοιες αναβαθμίσεις μεγάλης κλίμακας, καθώς λειτουργεί ως ζωντανό εργαστήριο για κτίρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Με τη συγκατάθεση των ενοίκων, πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ανακαίνισης και λειτουργίας για διαφορετικούς ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών, μηχανικών, εμπόρων και του ευρύτερου κοινού, με στόχο τη διάδοση και την έμπνευση για παρόμοια έργα σε όλη την Ελλάδα.

Πόσο κόστισε το Tavros Project
Μόνωση 52.800 ευρώ
Κουφώματα 42.000
Αερισμός 32.000
Κλιματισμός 6.000
ΖΝΧ 4.000
Φωτοβολταϊκά 15.000
Αεροστεγανότητα 3.000
Σκαλωσιές 5.000
Διάφορες εργασίες 15.000
Μελέτες-επιβλέψεις 26.220
Συνολικό κόστος: 201.020 ευρώ
(Κόστος ανακατασκευής ανά τ.μ. 362,92 ευρώ).

Πόσο ελκυστική είναι η επένδυση σε ριζικές ενεργειακές αναβαθμίσεις πολυκατοικιών

  • Παραγωγή φωτοβολταϊκών συστημάτων 34.148 kWh
  • Απαίτηση πρωτογενούς ενέργειας 19.200 kWh
  • Περίσσεια ενέργεια 14.948 kWh
  • Κόστος ενέργειας υφιστάμενης κατάστασης 12.000 ευρώ/χρόνο
  • Αξία περίσσειας 1.031 ευρώ/χρόνο
  • Η απόσβεση της επένδυσης αναμένεται στα 15 έτη, ενώ με μια σύμβαση ΕΥ στα 20 έτη το όφελος ανέρχεται σε 34%, δηλαδή 67.748 ευρώ.