Η νέα πρωτοβουλία του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών δημιουργεί ένα εναλλακτικό, καινοτόμο πλαίσιο υποβολής, αξιολόγησης και έγκρισης Πρότυπων Προτάσεων του ιδιωτικού τομέα, με το Δημόσιο να διατηρεί τον έλεγχο της διαδικασίας.

Ως επιταχυντής ανάπτυξης και κατασκευής μεγάλων τεχνικών έργων θα λειτουργήσει το μοντέλο των Πρότυπων Προτάσεων σύμφωνα με την ηγεσία του αρμόδιου Υπουργείου Υποδομών, το οποίο έλαβε το «πράσινο φως» από τη Βουλή στις αρχές Μαρτίου με τη δημοσίευση του αντίστοιχου ΦΕΚ.

Όπως έχει υποστηρίξει σε δημόσιες τοποθετήσεις του, αλλά και μέσω της αρθρογραφίας του στο περιοδικό Construction, ο υφυπουργός Υποδομών, Γιώργος Καραγιάννης, «οι Πρότυπες Προτάσεις επιτυγχάνουν την ενίσχυση του θεσμικού οπλοστασίου της χώρας για την υλοποίηση σημαντικών, πολύπλοκων τεχνικών έργων εθνικής εμβέλειας, τα οποία είναι αναγκαία σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Επιπλέον, ενισχύουν την ιδιωτική πρωτοβουλία στη διαδικασία σύλληψης, ωρίμανσης και εκτέλεσης έργων, ενώ επιλύουν ένα από τα κρίσιμα ζητήματα σε ό,τι αφορά τις υποδομές, αυτό του χρονοδιαγράμματος. Με τις Πρότυπες Προτάσεις δημιουργείται ένα είδος επιταχυντή στη διαδικασία ωρίμανσης ενός έργου, καθώς αξιοποιούνται οι πόροι και η ευελιξία του ιδιωτικού τομέα. Γι’ αυτό, άλλωστε, το νέο αυτό μοντέλο θα αποτελέσει ένα από τα εργαλεία για την ταχεία αξιοποίηση των κονδυλίων που διατίθενται στη χώρα μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης εντός των αυστηρών χρονικών πλαισίων που έχουν τεθεί. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι ο περιορισμός της γραφειοκρατίας που συντελείται απελευθερώνει τον ιδιωτικό τομέα και πλέον οι κατασκευές στη χώρα αποκτούν νέα δυναμική, απαλλαγμένες από βαρίδια μίας αναχρονιστικής διαδικασίας».

Εν συντομία
Η νέα αυτή πρωτοβουλία αφορά έργα άνω των 200 εκατομμυρίων ευρώ και δημιουργεί ένα εναλλακτικό, καινοτόμο πλαίσιο υποβολής, αξιολόγησης και έγκρισης πρότυπων προτάσεων του ιδιωτικού τομέα. Με το νέο σύστημα υποβάλλεται στην Επιτροπή Αξιολόγησης, μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, ο πλήρης φάκελος με τα υποστηρικτικά στοιχεία και έγγραφα. Στη συνέχεια, εντός 90 ημερών από την ημερομηνία αποστολής της πρότασης ολοκληρώνεται η αξιολόγηση. Επόμενο βήμα είναι η Κυβερνητική Επιτροπή Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, η οποία -αφού λάβει υπόψη την πρόταση του υπουργού και την εισήγηση της Επιτροπής Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων προχωρά στην έγκριση ή μη της εκάστοτε πρότασης.

Οι προϋποθέσεις
Στο πεδίο εφαρμογής της νέας πρωτοβουλίας εμπίπτουν οι προτάσεις που υποβάλλονται από οικονομικούς φορείς με πρωτοβουλία τους και έχουν ως αντικείμενο τη μελέτη και κατασκευή έργων υποδομών, είτε αφορούν σε νέα έργα υποδομών είτε στην επέκταση ή αναδιαμόρφωση ή τροποποίηση υφιστάμενων έργων υποδομών, ή την παροχή συναφών με τη λειτουργία τους υπηρεσιών, εφόσον πληρούν σωρευτικά τις κατωτέρω προϋποθέσεις: (α) Αφορούν έργα υποδομών, τα οποία εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ή του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου που εποπτεύονται από τα υπουργεία αυτά, (β) αφορούν έργα υποδομών, τα οποία παρουσιάζουν χαρακτηριστικά καινοτομίας ή πολυπλοκότητας, (γ) η προϋπολογιζόμενη αξία του έργου, στο οποίο αφορά η πρόταση, υπερβαίνει το ποσό των διακοσίων εκατομμυρίων (200.000.000) ευρώ, χωρίς ΦΠΑ, (δ) αφορούν έργα υποδομής, τα οποία δεν έχουν ενταχθεί οριστικά στον σχεδιασμό της αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα διά της δέσμευσης σχετικής πίστωσης για την εκτέλεσή τους και δεν έρχονται σε αντίθεση με τον σχεδιασμό αυτόν, (ε) η υλοποίηση της προτεινόμενης επένδυσης προάγει την περιφερειακή ανάπτυξη ή συμβάλλει συνολικά στην εθνική οικονομία. Κατ’ εξαίρεση, με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών ή του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κατά περίπτωση, κατόπιν εισήγησης της Επιτροπής Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων, δύνανται να γίνονται αποδεκτές και να θεωρούνται ως πρότυπες, προτάσεις οι οποίες αφορούν, μεταξύ άλλων, έργα τα οποία, παρότι έχουν ενταχθεί στον σχεδιασμό της αναθέτουσας αρχής ή του αναθέτοντος φορέα ή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, παρουσιάζουν πολύ χαμηλό επίπεδο ωρίμανσης και η επιτάχυνση της υλοποίησής τους εκτιμάται ότι θα συμβάλλει σημαντικά στην περιφερειακή ή εθνική οικονομική ανάπτυξη.

Πώς θα υποβάλλονται οι προτάσεις
Όσον αφορά τη διαδικασία υποβολή των συγκεκριμένων προτάσεων, δύνανται να κατατίθενται αποκλειστικά κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο εκάστου ημερολογιακού τριμήνου αφού πρώτα ενεργοποιηθεί η σχετική ηλεκτρονική πλατφόρμα.

Αρχικά, η Πρότυπη Πρόταση υποβάλλεται στην Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και συνοδεύεται από πλήρη ηλεκτρονικό φάκελο υποστηρικτικών στοιχείων και εγγράφων, ενώ η παραλαβή της επιβεβαιώνεται με σχετικό αποδεικτικό, το οποίο κοινοποιείται στον προτείνοντα μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Η πρόταση πρέπει να περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστο τα ακόλουθα στοιχεία, πληροφορίες, μελέτες και εκτιμήσεις του προτείνοντος, σύμφωνα με τον σκοπό και το αντικείμενο της πρότασης: (α) Παρουσίαση του προτείνοντος και στοιχεία επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. (β) Αναλυτική περιγραφή του αντικειμένου της Πρότυπης Πρότασης, με την οποία συνυποβάλλεται και αναλυτική τεκμηρίωση των χαρακτηριστικών καινοτομίας και πολυπλοκότητας της προτεινόμενης επένδυσης. (γ) Αναλυτική και τεκμηριωμένη έκθεση του προτείνοντος ως προς τη δομή και μέθοδο υλοποίησης της προτεινόμενης επένδυσης από οικονομικής, τεχνικής και νομικής πλευράς. Με άλλα λόγια, πρέπει να τεκμηριώνεται ο τρόπος με τον οποίο η Πρότυπη Πρόταση εκπληρώνει το επιθυμητό αποτέλεσμα με αποτελεσματικό, ποιοτικό, καινοτόμο και οικονομικό τρόπο, αντιμετωπίζοντας τους πιθανούς κινδύνους, όπως, ενδεικτικά, περιβαλλοντικούς και χρηματοδότησης, αλλά και να τεκμηριώνεται η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης της προτεινόμενης επένδυσης.

Στη συνέχεια ακολουθούν η προμελέτη του προτεινόμενου έργου, η μελέτη κόστους – οφέλους του έργου η οποία συμπεριλαμβάνει εκτίμηση περί ανταγωνιστικών επιπτώσεων, η πρόταση σχετικά με τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, καθώς και η έκθεση για τις απαιτούμενες αδειοδοτήσεις, το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τις απαιτούμενες απαλλοτριώσεις, στοιχεία για την ύπαρξη δικτύων κοινής ωφελείας και την υποχρέωση ή μη μετακίνησης ή μεταφοράς τους, καθώς και δημόσια διαθέσιμα στοιχεία σε σχέση με αρχαιολογικά ευρήματα και μνημεία. Ακολούθως, υποβάλλονται έκθεση καταγραφής και κατανομής κινδύνων μεταξύ του Δημοσίου και του αναδόχου, μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του έργου.

Στη συνέχεια, η διαδικασία εκτυλίσσεται και υποκατηγοριοποιείται ακόμη περισσότερο ανάλογα με το εάν η Πρότυπη Πρόταση αφορά σύμβαση παραχώρησης έργου, ή σύμβαση σύμπραξης, ή χρηματοοικονομικό μοντέλο, κ.ο.κ. Επίσης, ο προτείνων δύναται να αποσύρει οποτεδήποτε την Πρότυπη Πρόταση που υπέβαλε. Εφόσον ο προτείνων αποσύρει την πρόταση μέχρι την ολοκλήρωση της αξιολόγησής της από την Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων, επιστρέφεται στον προτείνοντα μέρος του παραβόλου που αντιστοιχεί σε ποσοστό έως τριάντα τοις εκατό (30%) της αξίας του. Μάλιστα, εάν ο προτείνων αποσύρει πρότυπη πρόταση, δεν δικαιούται να επανέλθει με νέα πρότυπη πρόταση ως προς το ίδιο έργο υποδομής για χρονική περίοδο έξι (6) μηνών από την ημερομηνία απόσυρσης της πρότυπης πρότασής του.

Ο ρόλος της επιτροπής αξιολόγησης
Κομβικό ρόλο στη διαδικασία υποβολής των Πρότυπων Προτάσεων θα διαδραματίζει η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων, η οποία θα συστηθεί και θα συγκροτηθεί με κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδομών και Μεταφορών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας, μέσα στο επόμενο τρίμηνο.

Η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων αποτελείται από τέσσερα τακτικά μέλη και ισάριθμα αναπληρωματικά. Ως πρόεδρος και μέλη της Επιτροπής Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων ορίζονται, ανάλογα με τη φύση του προτεινόμενου έργου υποδομής: (α) Ο αρμόδιος για θέματα υποδομών Υπουργός, ως Πρόεδρος, με αναπληρωτή του τον Γενικό Γραμματέα Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, ή, σε περίπτωση έργου υποδομής αρμοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο αρμόδιος για θέματα χωρικού σχεδιασμού και αστικού περιβάλλοντος Υπουργός, με αναπληρωτή του τον αρμόδιο ανά περίπτωση Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, (β) κατά λόγο αρμοδιότητας, ο Γενικός Διευθυντής Συγκοινωνιακών Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών ή ο Γενικός Διευθυντής Υδραυλικών, Λιμενικών και Κτηριακών Υποδομών του ιδίου, (γ) ο προϊστάμενος της διεύθυνσης του αρμόδιου υπουργείου, στην αρμοδιότητα της οποίας εμπίπτει η δημοπράτηση του προτεινόμενου έργου με τον αναπληρωτή του, (δ) ένας εμπειρογνώμονας επί του εξεταζόμενου αντικειμένου, που ορίζεται, κατά περίπτωση, από τον αρμόδιο Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών ή Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με τον αναπληρωτή του.

Εφόσον το προτεινόμενο έργο προτείνεται να υλοποιηθεί μέσω σύμβασης σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα σύμφωνα με τον ν. 3389/2005 (Α΄ 232), στην Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων συμμετέχει υποχρεωτικά επιπλέον και ο Γενικός Γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων και Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Καθήκοντα γραμματέα της Επιτροπής ανατίθενται σε υπάλληλο του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων συγκαλείται, συνεδριάζει και λαμβάνει αποφάσεις σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, ενώ αντικείμενο της Επιτροπής Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων αποτελεί η εξέταση και αξιολόγηση των Πρότυπων Προτάσεων και η εισήγηση προς τον αρμόδιο υπουργό ως προς την έγκριση ή την απόρριψη Πρότυπης Πρότασης.

Ερωτηματικό για το πλαφόν στους προϋπολογισμούς
Σύμφωνα με το υπουργείο, το πλαίσιο των Προτάσεων είναι μια μεταρρύθμιση στον χώρο των Δημοσίων Έργων, γιατί από τη μία επιτυγχάνεται η ωρίμανση έργων που η ίδια η αγορά θεωρεί σημαντικά και από την άλλη δίνεται κίνητρο στον ιδιωτικό τομέα για την υποβολή πρότυπων τεχνικών λύσεων για την κατασκευή των έργων, έργα που θα ελέγχονται από το έμπειρο στελεχιακό δυναμικό του Υπουργείου, δημιουργώντας έτσι μια παρακαταθήκη γνώσης σε αυτό και θα εξασφαλίσει την ταχύτερη μετάβαση σε μια νέα εποχή.

Το ζήτημα του πλαφόν του προϋπολογισμού στα έργα στα 200 εκατομμύρια ευρώ είχε σχολιαστεί και από το ΙΟΒΕ σε παλιότερη σχετική μελέτη του για την επόμενη μέρα του κατασκευαστικού κλάδου. «Αξίζει να επισημανθεί ότι η πρόβλεψη για υποβολή προτάσεων για έργα με εκτιμώμενο προϋπολογισμό άνω των 200 εκατ. ευρώ, αν ισχύσει, περιορίζει το αντικείμενο των Προτάσεων Καινοτομίας σε πολύ μεγάλα έργα και σε λίγους συμμετέχοντες που έχουν τη δυνατότητα να υλοποιήσουν έργα τέτοιας κλίμακας. Στην ουσία αφήνει αναξιοποίητη τη δυνατότητα καινοτομικών προτάσεων ή ενίσχυσης της ωρίμανσης για έργα με αρκετά μικρότερο προϋπολογισμό σε όλη τη χώρα, τα οποία ωστόσο μπορεί να τεκμηριώνεται ότι έχουν σημαντική αξία», ανέφερε χαρακτηριστικά.


Γ. Συριανός, Πρόεδρος ΣΤΕΑΤ & και Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις

Γ. Συριανός, Πρόεδρος ΣΤΕΑΤ & και Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις: Οι λύσεις που μπορούν να προσφέρουν οι Πρότυπες Προτάσεις
Η γκάμα των έργων αρμοδιότητας των υπουργείων ΥΠΟΜΕ και Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι μεγάλη, εφόσον καλύπτονται οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις.
Ωστόσο ειδικότερα σε περιπτώσεις όπου οι απαιτήσεις είναι πολύ μεγάλες λόγω σοβαρών αναγκών για ταχεία διεκπεραίωση της διαδικασίας ανάδειξης αναδόχου και εκτέλεσης εργασιών, όπως π.χ. για οδικά έργα σε πολύ επιβαρυμένες περιοχές, η διαδικασία των Πρότυπων Προτάσεων είναι ιδεώδης.
Η απουσία εκτέλεσης έργων σε αστικές περιοχές για μεγάλη χρονική περίοδο, με πολύ μεγάλο αριθμό κατοίκων, με σοβαρότατα κυκλοφοριακά προβλήματα, πολύ αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, επιβαρύνσεις από εκπομπές αερίων ρύπων (CΟ2, CO κλπ.), σοβαρές συνέπειες στην υγεία των κατοίκων, αντίθεση με βασικούς άξονες ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής, με περιορισμό της αναπτυξιακής δυναμικής από έλλειψη έργων που συνεισφέρουν στην ανάπτυξη μετά τις κρίσεις, απαιτεί άμεσες λύσεις που μόνο οι Πρότυπες Προτάσεις μπορούν να δώσουν.
Οι επιταχυνόμενες εξελίξεις που μπορεί να προκύψουν από την εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα, με την τεχνογνωσία και ευελιξία του και την σοβαρή ενίσχυση δυνάμεων για καινοτόμες προτάσεις και απορρόφηση κονδυλίων, είναι απολύτως αναγκαίες μετά την μεγάλη οικονομική και υγειονομική κρίση. Η αντιμετώπιση της κατάστασης με την κλασική διαδικασία δημοπράτησης και εκτέλεσης των έργων, που απαιτεί μεγάλο χρόνο προετοιμασίας και ωρίμανσης, θα οδηγούσε σε μεγάλες περαιτέρω καθυστερήσεις, σοβαρή επιδείνωση των συνθηκών και ιδιαίτερα προβλήματα στην οικονομία.
Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετώπισης αναγκών και σε άλλους τομείς και κατηγορίες, με ανάγκη επιτάχυνσης διαδικασιών και ωρίμανσης έργων, παρουσιάζονται σε διάφορες περιπτώσεις και απαιτούν την εφαρμογή των Προτύπων. Τα χαμηλά όρια πρόβλεψης για την ένταξη έργου σε Πρότυπη Πρόταση θα διευκόλυναν ιδιαίτερα την Περιφερειακή Ανάπτυξη με την ενεργοποίηση μάλιστα ιδιωτικών κεφαλαίων και πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες προσαρμογές για αυτό το σκοπό.
Μέσα από αυτή την διαδικασία εφαρμογής Προτύπων Προτάσεων, η αγορά πραγματικά ενισχύεται γενικότερα και ωθεί ουσιαστικά την ανάπτυξη σε μία περίοδο ιδιαίτερα μεγάλων αναγκών για την χώρα.