Με όφελος που μπορεί να αγγίξει τα €130 δισ. αλλά και αποδόσεις που μπορεί να αγγίξουν (μέσω μόχλευσης) το €1 τρισ., δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί το Building Information Modeling (BIM) αναμένεται να γίνει στο μέλλον ο «κανόνας» για κάθε έργο του κλάδου των κατασκευών. Για όλα τα βήματα που απαιτούνται μέχρις εκεί, τόσο από τους επαγγελματίες, όσο και θεσμικά, μιλήσαμε με τη Λιάνα Αναγνωστάκη.

Ο κατασκευαστικός κλάδος (ΚΚ) αποτελεί κατά γενική παραδοχή – και ιστορική απόδειξη – έναν από τους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Πώς μπορεί να ωφεληθεί από την υιοθέτηση του ΒΙΜ;

Το ευρωπαϊκό οικοσύστημα της κατασκευής βρίσκεται στο επίκεντρο ενός σκληρού αλλά και πολλά υποσχόμενου συνόλου οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών προκλήσεων. Ως ένα από τα 14 βιομηχανικά οικοσυστήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπεύθυνο για σχεδόν το 9% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος  της Ε.Ε., το 7% της απασχόλησης και αποτελείται από 3,1 εκατομμύρια επιχειρήσεις, οι περισσότερες από τις οποίες είναι μικρομεσαίες.
To BIM καθιστά τις διαδικασίες σχεδιασμού, κατασκευής και λειτουργίας των υποδομών αποτελεσματικότερες, καθώς η χρήση του αποτρέπει σημαντικά λάθη, υπερβάσεις κόστους και χρονοδιαγράμματος, δίνει μια σαφή εικόνα της ποιότητας του κατασκευασμένου στοιχείου εκ των προτέρων και κατά τη διάρκεια της οικοδομικής διαδικασίας και καθιστά δυνατή την έξυπνη διαχείριση σε όλο τον κύκλο ζωής της υποδομής.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε., με τη χρήση BIM εξοικονομείται ένα ποσοστό ύψους 10% για τον κλάδο των κατασκευών, οπότε σε μια αγορά του €1,3 τρισ., αποδεσμεύονται €130 δισ.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει εκτιμήσει πως ένας αρχικός προϋπολογισμός €320 δισ. ευρώ, αφιερωμένος στο οικοσύστημα της κατασκευής με ψηφιακές τεχνολογίες στην Ε.Ε., θα έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, ως συντελεστής μόχλευσης, που κυμαίνεται μεταξύ €608 και €928 δισ.

Πού βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες στην υιοθέτηση του ΒΙΜ; Και τι σηματοδοτεί το μέγιστο – ίσως – των έργων, η Γραμμή 4 του μετρό ως προς την επιτάχυνση εφαρμογής του ΒΙΜ στα κατασκευαστικά έργα;

Από την πλευρά της νομοθέτησης, στην οδηγία της Ε.Ε. (2014/24/ΕΕ) για τις δημόσιες συμβάσεις αναφέρεται σαφώς η χρήση τεχνολογιών ψηφιοποίησης στον κατασκευαστικό τομέα και δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να απαιτούν τη χρήση συγκεκριμένων μέσων, όπως ηλεκτρονικών εργαλείων ΒΙΜ (Οδηγία 2014 /24, άρθρο 22, παράγραφος 4).
Στην ελληνική νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων που ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια ενσωματώθηκαν αποσπάσματα της ως άνω Οδηγίας, η συγκεκριμένη ρύθμιση δεν περιλήφθηκε. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προετοιμάστηκαν και ενσωμάτωσαν ρυθμίσεις στις εθνικές νομοθεσίες τους για τη χρήση BIM κι έχουν κάνει υποχρεωτική τη χρήση του BIM στις δημόσιες συμβάσεις. Ενώ χώρες όπως η Γαλλία, η Εσθονία και πολλές άλλες έχουν υιοθετήσει εθνικές πρωτοβουλίες για την ενθάρρυνση της χρήσης BIM.
Η Ελλάδα δρομολογεί τον τελευταίο καιρό σχετικές πρωτοβουλίες:
-Αίτημα του Υπουργείου Υποδομών για υποστήριξη από την DG Reform της Ε.Ε. σχετικά με την ανάπτυξη στρατηγικού σχεδίου και οδικού χάρτη για την εφαρμογή του BIM στην Ελλάδα.
-Προκήρυξη μελετών .του έργου της Γραμμής 4 του μετρό με ΒΙΜ.
-Σύσταση επιτροπών στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αναφορικά με την εφαρμογή του ΒΙΜ.
Στο 2ο Συνέδριο για το ΒΙΜ, που διοργανώνουν το ΤΕΕ και η BOUSSIAS, θα παρουσιαστούν οι εξελίξεις από τους εκπροσώπους των αρμόδιων υπουργείων και των φορέων τους.

Υπάρχει κάποια κλίμακα έργων (π.χ. μεγάλα έργα υποδομής, commercial projects, κατοικίες κ.λπ.) που η εφαρμογή του ΒΙΜ μπορεί να βοηθήσει περισσότερο;

Η κατασκευή είναι ένας στρατηγικός τομέας για την ανάπτυξη της οικονομίας και των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα κοινά αναγνωρισμένα προβλήματα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη διαδικασία κατασκευής: το επίπεδο συνεργασίας, οι χαμηλές επενδύσεις στην τεχνολογία και η κακή διαχείριση των πληροφοριών που σχετίζονται με τις υποδομές. Το BIM θα μπορούσε να επιλύσει αυτά τα ζητήματα και να φέρει περαιτέρω οφέλη τόσο στην κατασκευαστική βιομηχανία όσο και στον δημόσιο τομέα. Για τον λόγο αυτό, η Ε.Ε. προχώρησε στην ανάπτυξη μεθοδολογίας για ανάλυση κόστους-οφέλους σχετικά με τη χρήση του BIM σε δημόσιες υποδομές.
Η μεθοδολογία της ανάλυσης κόστους-οφέλους για τη χρήση του BIM είναι ένα από τα πρώτα παραδοτέα του προγράμματος «Renovation Wave Communication (2020)» και στοχεύει στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την εισαγωγή του BIM στις δημόσιες συμβάσεις για μεμονωμένα δημόσια έργα, επιδεικνύοντας τα κόστη και τα οφέλη από τη δική τους οπτική.
Η μεθοδολογία αναπτύχθηκε με τρεις βασικούς στόχους:
-Τη δημιουργία ενός μοντέλου που μετρά το κόστος και τα οφέλη για τη χρήση του BIM σε δημόσια κατασκευαστικά έργα, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις δαπάνες, τα έσοδα και τα μη χρηματικά οφέλη.
-Την επικύρωση αυτού του μοντέλου, επιδεικνύοντας τη συνάφεια και την πρακτική του εφαρμογή μέσω 6 αντιπροσωπευτικών διαφόρων τύπων έργων.
-Τη σύνταξη ενός ενημερωτικού-εύχρηστου εγχειριδίου που απευθύνεται σε δημόσιους φορείς στην Ε.Ε. που θέλουν να μάθουν περισσότερα για αυτό. Το μοντέλο που παρουσιάζεται σε αυτό το εγχειρίδιο παρέχει ένα εργαλείο για επενδύσεις που υποστηρίζει τη λήψη αποφάσεων κατά περίπτωση.
Αξίζει να τονιστεί ότι η εστίαση στις δημόσιες συμβάσεις έχει οδηγήσει στην ανάγκη μέτρησης όχι μόνο του οφέλους στα οικονομικά μεγέθη, αλλά και του οφέλους στον περιβαλλοντικό τομέα (για παράδειγμα, μείωση των αποβλήτων και εκπομπές CO2). Η δοκιμή του εργαλείου και στους έξι τύπους έργων (μετατροπή παλαιού κτιρίου σε αθλητικό κέντρο, πρόγραμμα συντήρησης και ανακαίνισης δρόμου, νέο έργο κατασκευής λιμένα, πρόγραμμα ανακαίνισης ενός δημόσιου κτιρίου, νέα κατασκευή νοσοκομείου, νέο έργο κατασκευής κτιρίων κατοικιών) έχει παράσχει ισχυρά αποτελέσματα σε όλα τα επίπεδα. Όλη η μεθοδολογία της ανάλυσης κόστους-οφέλους για τη χρήση του BIM θα παρουσιαστεί στο 2ο Συνέδριο για το BIM, που θα πραγματοποιηθεί στις 12/10/2021.

Ποια είναι τα προαπαιτούμενα για την υιοθέτηση του ΒΙΜ; Τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο υποδομών (π.χ. δίκτυα τηλεπικοινωνιών), εκπαίδευσης ανθρωπίνου δυναμικού, πιστοποιήσεων κ.λπ.;

Βασικά προαπαιτούμενα είναι:
-Η κουλτούρα του εμπλεκόμενου Φορέα σε σχέση με τις αλλαγές και μάλιστα τις αλλαγές που αφορούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό (οι επικεφαλής, οι εργαζόμενοι, οι συνεργάτες είτε σε ιδιωτική εταιρεία, είτε σε δημόσια αναθέτουσα αρχή).
-Η εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων όσον αφορά τόσο στις διαδικασίες όσο και στις τεχνολογικές εφαρμογές και η σχετική πιστοποίησή τους.
-Η επιλογή του λογισμικού και η αγορά των σχετικών αδειών χρήσης.
-Το γρήγορο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο και το επίπεδο των ηλεκτρονικών υποδομών.
-Το θεσμικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει τη χρήση του BIM και των ψηφιακών κατασκευών.

Το ΤΕΕ έχει αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της εφαρμογής του ΒΙΜ στον κλάδο των κατασκευών στην Ελλάδα. Ποιες είναι αυτές μέχρι τώρα και ποιες σχεδιάζονται για το μέλλον;

Το Νοέμβριο του 2018 στο μεγάλο διεθνές συνέδριο με θέμα την κλιματική αλλαγή που διοργάνωσε το ΤΕΕ με Διεθνείς Οργανισμούς, την Παγκόσμια Ένωση Αρχιτεκτόνων, την Παγκόσμια Ένωση Τοπογράφων και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολιτικών Μηχανικών διοργανώθηκε για 1η φορά χωριστή θεματική ενότητα για BIM. Τότε πραγματοποιήθηκαν όλες οι ενέργειες, ώστε να μετέχει η Ελλάδα μέσω του ΤΕΕ ως μέλος στην EU BIM Task Group, την Ομάδα Εργασίας της Ε.Ε. για την προώθηση του BIM, η οποία συστάθηκε το 2016.
Από εκεί και μετά άρχισε ένας αγώνας δρόμου για να κινητοποιηθεί η Πολιτεία (Υπουργεία κ άλλοι Φορείς) προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης των ψηφιακών κατασκευών είτε μέσω συναντήσεων είτε και μέσω των BIM Conferences. Η Ελλάδα, μάλιστα, σε συνέχεια των ενεργειών μας, εκπροσωπείται πλέον στη Διοικούσα Επιτροπή της EU BIM Task Group, στο Ανώτατο Όργανο Διοίκησης της Ομάδας Εργασίας της Ε.Ε. για την προώθηση του ΒΙΜ, όπου λαμβάνονται σημαντικές πρωτοβουλίες για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της κατασκευαστικής βιομηχανίας στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, μετέχουμε ενεργά σε όλες τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το θέμα αυτό, και οι πιο πρόσφατες είναι η σύνταξη του εγχειριδίου για την ανάλυση κόστους-οφέλους, καθώς και η διαμόρφωση της εισήγησης για τη σχετική τροποποίηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας περί χρήσης του ΒΙΜ στα δημόσια έργα.
*Η Λιάνα Αναγνωστάκη είναι επιστημονική συνεργάτης στο BIM Conference που συνδιοργανώνουν TEE και BOUSSIAS www.bimconference.gr.