Στις 26 Ιουλίου η Κροατία απέκτησε το μεγαλύτερο έργο υποδομής στη σύγχρονη ιστορία της. Η γέφυρα Pelješac ενώνει το νοτιότερο τμήμα με την υπόλοιπη Κροατία, δημιουργώντας τις συνθήκες για την τουριστική-οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα, αν δεν αναλάμβαναν κορυφαίοι κατασκευαστικοί όμιλοι, μεταξύ των οποίων και η ελληνική ΑΒΑΞ, τις εργασίες της γέφυρας και των συνοδών οδικών αξόνων πρόσβασης στη βαλκανική χώρα. Συγκεκριμένα, η υποδομή των 550 εκατομμυρίων ευρώ (εκ των οποίων τα 357 εκατ. αποτελούν τη συμβολή της Ε.Ε.) δημοπρατήθηκε σε τρεις εργολαβίες, εκ των οποίων η ελληνική κατασκευαστική ΑΒΑΞ εκτέλεσε την εργολαβία για την «κατασκευή της παράκαμψης STON (DC414)», ενός έργου με ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις στην κατασκευή των γεφυρών και σηράγγων του δρόμου ταχείας κυκλοφορίας.

Στα σχέδια από το 2016
Η κατασκευή της γέφυρας μήκους 2.240 μέτρων, ύψους 55 μέτρων και με δύο λωρίδες για οχήματα αποτελεί δικαίως το μεγαλύτερο έργο της Κροατίας από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991. Αν και είχαν γίνει όμως δύο προσπάθειες να κατασκευαστεί από τοπικές εταιρείες πριν από το 2016, εντούτοις τα σχέδια δεν ευοδώθηκαν.
Η απόφαση για την κατασκευή της γέφυρας πάρθηκε από την κυβέρνηση της Κροατίας το 2016, όταν η υπηρεσία κατασκευής δρόμων της Κροατίας, Hrvatska Ceste, δημοσίευσε το σχετικό έγγραφο σύμφωνα με το οποίο είχαν προβλεφθεί τέσσερις φάσεις του έργου μέχρι το 2022, οι οποίες περιλαμβάναν την κατασκευή δρόμων πρόσβασης στη γέφυρα, την κατασκευή της ίδιας της γέφυρας Pelješac, την κατασκευή του τμήματος του δρόμου στο Pelješac (τμήμα Zaradeža – Prapratno) και την κατασκευή των λεγόμενων παρακαμπτήριων Ston (διαδρομή Djonta – Doli).
Η κατασκευή της γέφυρας Pelješac ξεκίνησε εκ νέου το 2018 από την κινεζική εταιρεία China Road and Bridge Corporation (CRBC) για να ολοκληρωθεί τέσσερα χρόνια μετά. Ο κύριος δρόμος πρόσβασης (Zaradeza-Sparagovici), που κατασκευάστηκε από την κροατική Strabag d.o.o., αποτελείται από 2 λωρίδες κυκλοφορίας και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων 2 σήραγγες, 2.467 χλμ. στο Debeli Brijeg και 499 μ. στο Kamenice, μία βοηθητική σήραγγα παράλληλα με αυτήν στο Debeli Brijeg και 7 γέφυρες. Συνολικά, λοιπόν, χωρίς τη διακοπή των εργασιών, χρειάστηκαν επτά χρόνια για να κατασκευαστεί η γέφυρα, η οποία συμπληρώνεται από 32 συνολικά χιλιόμετρα συνδετικών δρόμων και αξόνων.
Με ελληνική «υπογραφή» και τεχνογνωσία η παράκαμψη Ston
Όπως προαναφέρθηκε, η ελληνική ΑΒΑΞ ανέλαβε την εργολαβία της παράκαμψης Ston (DC414). Η κατασκευή του δρόμου ταχείας κυκλοφορίας βρίσκεται σε εξέλιξη με το στάδιο ολοκλήρωσης να φτάνει το 84% της συνολικής συμβατικής υποχρέωσης. Το έργο χωρίζεται σε τρεις φάσεις (περιλαμβάνονται τα υποτμήματα του κόμβου Prapratno [φάση 2], η σύνδεση Sparagovici/Zaradeze-Prapratno [φάση 3] και Prapratno-Doli [φάση 4]) και έχει συνολικό μήκος δεκαοκτώ χιλιόμετρα. Οι φάσεις 2 & 3 του έργου καλύπτουν έντεκα χιλιόμετρα και έχουν ολοκληρωθεί και παραδοθεί στην κυκλοφορία στις 26 Ιουλίου 2022.
Η φάση 4, που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα επτά χιλιόμετρα όπου περιλαμβάνονται οι δύο σήραγγες και η γέφυρα του Ston, θα ακολουθήσουν και είναι προγραμματισμένο να ολοκληρωθούν μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Η πορεία των εργασιών, σύμφωνα με πηγές της ελληνικής κατασκευαστικής εταιρείας, προχωρά με ταχύτατους ρυθμούς παρά τις δυσκολίες που προκάλεσε σε όλη την αγορά η πανδημία και η διατάραξη της αλυσίδας ανεφοδιασμού. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα έργα οδοποιίας, τα πρώτα έντεκα από τα δεκαπέντε χιλιόμετρα των έργων έχουν ολοκληρωθεί και παραδοθεί, ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα χιλιόμετρα βρίσκονται στην τρίτη φάση του έργου, έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες χωματουργικών και τεχνικών και εκτελούνται οι εργασίες αποχέτευσης-αποστράγγισης.
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία της παράκαμψης είναι ο ανισόπεδος κόμβος στο Prapratno, που συνδέει τον δρόμο ταχείας κυκλοφορίας DC414 με το Ston και το λιμάνι του Prapratno και έχει ολοκληρωθεί. Μάλιστα, βρίσκεται στη δεύτερη φάση του έργου και συνδέει τους υφιστάμενους τοπικούς δρόμους με τη νέα οδό ταχείας κυκλοφορίας. Ο κόμβος αποτελεί βασικό ορόσημο του έργου διότι με την παράδοσή του σε κυκλοφορία τον Ιούλιο έχει καταστήσει λειτουργική ολόκληρη την ταχεία διαδρομή από τη γέφυρα Pelješac έως το Dubrovnik. Παράλληλα, όλες οι υπόγειες διαβάσεις, οι οχετοί και οι μικρές κατασκευές έχουν περατωθεί.
Από κατασκευαστική πλευρά, ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει η κοιλαδογέφυρα στο Prapratno και η γέφυρα του Ston -οι δύο γέφυρες του έργου- καθώς είναι οι μοναδικές του είδους στη χερσόνησο Pelješac, στην επαρχία Dubrovnik-Neretva. Η κοιλαδογέφυρα στο Prapratno βρίσκεται κοντά στο λιμάνι του Prapratno πάνω από μια κοιλάδα και έχει συνολικό μήκος 210 μέτρα. Αποτελείται από δύο ακρόβαθρα και τέσσερα μεσόβαθρα και έχει ύψος σαράντα μέτρα. Πρόκειται για σύμμικτη κατασκευή και η εγκατάσταση του Μεταλλικού Φορέα σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε με τη χρήση της μεθόδου σταδιακής προώθησης (ILM). Η γέφυρα αποτελεί μέρος του πρώτου τμήματος του έργου και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο.

Η γέφυρα του Ston είναι η μεγαλύτερη γέφυρα του έργου και έχει συνολικό μήκος 485 μ. Βρίσκεται πάνω από το θαλάσσιο κανάλι του Ston και είναι ιδιαίτερα απαιτητική γιατί συνδέει δύο σήραγγες στην παράκαμψη του Ston, τη σήραγγα στην Polakovica (1.242 μ.) και τη σήραγγα στη Supava (1.290 μ.). Η γέφυρα αποτελείται από δύο ακρόβαθρα και πέντε μεσόβαθρα και έχει ύψος 45 μέτρα. Δύο από τα πέντε μεσόβαθρα βρίσκονται μέσα στη θάλασσα και για τη θεμελίωσή τους απαιτήθηκε κατασκευή φρεατοπασσάλων και διαφράγματος επίσης από φρεατοπασσάλους διότι το επίπεδο θεμελίωσης ήταν κάτω από την στάθμη της θάλασσας. Το μεταλλικό τμήμα της γέφυρας αποτελείται από έξι τμήματα συνολικού βάρους 2.015 τόνων χάλυβα. Πρόκειται για σύμμικτη κατασκευή και ο μεταλλικός φορέας της χωρίστηκε σε 6 τμήματα βάρους περίπου 350 τόνων το καθένα, των οποίων η προσέγγιση στο έργο έγινε διά θαλάσσης με ειδικό πλωτό μέσο και για την τοποθέτησή τους χρησιμοποιήθηκε ένας γερανός Manitowac 1800 ανυψωτικής ικανότητας 1.000 τόνων. Το μεγαλύτερο άνοιγμα (Τμήμα Γ) είχε μήκος 110 μέτρα και καλύπτει όλο το πλάτος του θαλάσσιου καναλιού.
Για την εγκατάσταση αυτού του τμήματος χρησιμοποιήθηκαν δύο γερανοί 1.000 τόνων, που κράτησαν τη μεταλλική κατασκευή στον αέρα για 48 ώρες μέχρι να συγκολληθεί με ασφάλεια. Επίσης, για την προσέγγιση των πλωτών και την ασφαλή μετακίνηση των γερανών απαιτήθηκαν εκτεταμένα λιμενικά έργα και δάπεδα εργασίας εργασίες, ενώ αυτήν τη στιγμή κατασκευάζονται οι πλάκες του φορέα με αναμενόμενη ολοκλήρωση της κατασκευής στο τέλος του έτους.
Όσον αφορά τις σήραγγες του έργου, η σήραγγα στην Polakovica αποτελείται από μια κύρια σήραγγα μήκους 1.242 μέτρων και μια δευτερεύουσα σήραγγα υπηρεσίας μήκους 1.046 μέτρων. Αυτήν τη στιγμή έχουν ολοκληρωθεί οι δραστηριότητες τελικής επένδυσης στη σήραγγα και οι εγκαταστάσεις και τα δίκτυα είναι υπό κατασκευή.
Η σήραγγα στην Polakovica αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους. Ακόμη, το Supava Tunnel αποτελείται από μια κύρια σήραγγα μήκους 1.290 μέτρων και μια δευτερεύουσα σήραγγα υπηρεσίας μήκους 1.039 μέτρων. Επί του παρόντος έχει ολοκληρωθεί το 65% από τις δραστηριότητες τελικής επένδυσης στη σήραγγα και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του έτους.

«Δεν θα χωρίζει, αλλά θα ενώνει τους λαούς»
Τόσο η γέφυρα Pelješac όσο και οι οδικοί άξονες πρόσβασης στην Κροατία δεν αποτελούν απλώς ένα σημαντικό έργο υποδομής για την Κροατία. Μέχρι τώρα, οι επισκέπτες που ήθελαν να ταξιδέψουν στο τμήμα της Παλιάς Πόλης του Dubrovnik έπρεπε να περάσουν από δύο συνοριακά σημεία ελέγχου μεταξύ Βοσνίας και Κροατίας στο παραλιακό λιμάνι Neum της πρώτης. Πλέον, η γέφυρα Pelješac συνδέει δύο τμήματα της κροατικής ακτογραμμής που διαχωρίζονται από ένα μικρό τμήμα της επικράτειας της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, το οποίο μάλιστα είναι το μοναδικό παραθαλάσσιο τμήμα της χώρας.
Αν και το όλο έργο έχει προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις στη βοσνιακή πλευρά, η οποία υποστηρίζει πως η γέφυρα παραβιάζει την κυρίαρχη πρόσβαση του κράτους σε ανοιχτές θάλασσες στην Αδριατική, η Κροατία από τη δική της μεριά έχει αποσαφηνίσει πως η θηριώδης γέφυρα δεν θα παρεμποδίζει την πρόσβαση των μεγάλων πλοίων προς το λιμάνι Neum.
Όπως ανέφερε μάλιστα ο πρωθυπουργός της Κροατίας, Andrej Plenkovic, στην τελετή εγκαινίων και παράδοσης σε λειτουργία, η γέφυρα «δεν θα χωρίζει αλλά θα ενώνει τους λαούς».