Ανεξάρτητα από το κλίμα ή την περιοχή, τα Παθητικά Κτίρια διατηρούν όλο το χρόνο μια άνετη και ευχάριστη θερμοκρασία με ελάχιστες ενεργειακές απαιτήσεις.
Παθητικά κτίρια: Τα χαρακτηριστικά τους και ο τρόπος λειτουργίας τους
Εξωτερικά ένα Παθητικό Κτίριο δε διαφέρει από ένα συμβατικό. Ο όρος Παθητικό Κτίριο (ή “Passive House”) περιγράφει ένα πρότυπο, όχι μία συγκεκριμένη μέθοδο κατασκευής. Εσωτερικά, ένα Παθητικό Κτίριο συνδυάζει υψηλού επιπέδου θερμική άνεση και άριστης ποιότητας εσωτερική ατμόσφαιρα με πολύ χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση. Με απλά λόγια, το Παθητικό Κτίριο λειτουργεί σαν ένα θερμός, που διατηρεί παθητικά το περιεχόμενό του στη σωστή θερμοκρασία, χωρίς τη χρήση ενεργητικής ψύξης ή θέρμανσης. Αυτό σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας μεγαλύτερη από 90% σε σχέση με τη συνήθη κατανάλωση των υφιστάμενων κτιρίων.
Σχετικά με τους τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας από τα Παθητικά Κτίρια, η μηχανικός Παθητικών κτιρίων της εταιρείας Partners Esco, Ερμιόνη Ματζάνα και ο υπεύθυνος της εταιρείας Νικόλαος Καραγιαννίδης, αναφέρουν ότι «Τα παθητικά κτίρια είναι σχεδιασμένα να διατηρούν όλο το χρόνο μία άνετη και ευχάριστη θερμοκρασία με ελάχιστες ενεργειακές απαιτήσεις. Οι 5 αρχές με τις οποίες επιτυγχάνεται η εξοικονόμηση ενέργειας στα Παθητικά Κτίρια είναι: Η θερμομόνωση: Η τοποθέτηση της σωστής μόνωσης στο εξωτερικό κέλυφος του κτιρίου επιτρέπει τη διατήρηση της ζέστης στο εσωτερικό του κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Παράλληλα, διατηρεί τη θερμοκρασία σε χαμηλά επίπεδα τους καλοκαιρινούς μήνες στο εσωτερικό του κτιρίου. Τα κουφώματα και τα παράθυρα: Η σωστή επιλογή, ο σχεδιασμός και τοποθέτηση των κατάλληλων κουφωμάτων, μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη αξιοποίηση του ηλιακού φωτός.
Ο αερισμός με ανάκτηση ενέργειας: Τα προηγμένα συστήματα αερισμού επιτρέπουν τη μέγιστη ενεργειακή απόδοση μέσω της ανάκτησης θερμότητας, ελέγχοντας το επίπεδο της υγρασίας. Επίσης παρέχουν καθαρό αέρα, χωρίς γύρη ή σκόνη. Η αεροστεγανότητα: Ο σκοπός της σε ένα Παθητικό Κτίριο είναι η αποφυγή εμφάνισης ρευμάτων αέρα ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη ενεργειακή απόδοση και να εμποδίζεται η εμφάνιση φθορών από υγρασία. Τέλος, οι θερμογέφυρες: Η ελαχιστοποίηση θερμογεφυρών και ασθενών σημείων στο κτιριακό κέλυφος, αποτρέπει την εμφάνιση φθορών από υγρασία, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην ευχάριστη και σταθερή θερμοκρασία αυξάνοντας την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου.»
Ο Δημήτριος Δημόπουλος, Πολιτικός Μηχανικός Meng της εταιρείας Ανάπτυξη Κατασκευαστική, Ενεργειακός Επιθεωρητής και πιστοποιημένος Passive House Designer συμπληρώνει ότι «Τα κτίρια καταναλώνουν το 40% της ενέργειας παγκοσμίως ενώ έχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης με τρόπο βιώσιμο για το περιβάλλον, με όφελος για την τοπική οικονομία και με γρήγορη απόσβεση της επένδυσης από τον κάτοικο.
Στόχος του παθητικού κτιρίου είναι να ελαχιστοποιήσει τις καταναλώσεις που απαιτούνται σε ένα κτίριο και ταυτόχρονα να έχουμε ένα ιδανικό εσωτερικό περιβάλλον με μέγιστη θερμική άνεση και ποιότητα αέρα.
Αυτό επιτυγχάνεται επενδύοντας πρώτα στο κέλυφος του κτιρίου και στη βιοκλιματική σχεδίαση και ύστερα τις μικρές μας ανάγκες πλέον τις καλύπτουμε εύκολα με ένα μικρό σε κόστος αλλά και συντήρηση σύστημα ψύξης ,θέρμανσης και διαχείρισης της ενέργειας. Προσθέτοντας ένα μικρό φωτοβολταϊκό εύκολα περισσεύει ενέργεια και καλύπτουμε πλέον και την Ευρωπαϊκή οδηγία του 2030 για κτίρια μηδενικών εκπομπών. Πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης. Δεν είναι λύση η αλλαγή του συστήματος θέρμανσης ανάλογα με την μόδα.
Η φτηνότερη ενέργεια είναι αυτή που δεν καταναλώνεται.»
Όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας, ένα Παθητικό Κτίριο χρειάζεται μόνο 15 Kwh/m² το χρόνο για θέρμανση ή ψύξη. Επιπλέον, η κατανάλωση πρωτεύουσας ενέργειας δεν ξεπερνά τις 120 Kwh/m² το χρόνο. Επιπλέον, ένα Παθητικό Κτίριο χρησιμοποιεί λιγότερο από 1.5 λίτρο πετρελαίου θέρμανσης ή 1.5 m³ φυσικού αερίου (τα οποία ισοδυναμούν με 15 Kwh) ανά τετραγωνικό μέτρο ωφέλιμου χώρου το χρόνο.
Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι από άποψη κόστους, το επιπλέον κόστος για την κατασκευή του Παθητικού Κτιρίου θα ήταν μόλις 3-8% σε σχέση με αυτό μίας συμβατικής κατασκευής σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές.
Άρα, το να κτίσει κανείς ένα Παθητικό Κτίριο ή να αναβαθμίσει ενεργειακά το σπίτι του σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, είναι μία επένδυση ουσιαστικά χωρίς ρίσκο.
Ο οικονομικός και περιβαλλοντικός αντίκτυπος
Τα Παθητικά Κτίρια δεν χρειάζονται συμβατικούς τρόπους θέρμανσης ή ψύξης. Αυτό σημαίνει ότι τα χρήματα που εξοικονομούνται από την ενέργεια, μπορούν να επενδυθούν σε καλύτερης ποιότητας υλικά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη μεγάλη και μακροχρόνια οικονομία στην ενέργεια, κάνει το Παθητικό Κτίριο μια εξαιρετική επένδυση. Με δεδομένη μάλιστα την μείωση των αποθεμάτων, αλλά και το αυξανόμενο κόστος των ορυκτών καυσίμων, τα Παθητικά Κτίρια αποδεικνύουν στην πράξη ότι η αειφορία είναι προσιτή σε όλους. Αναφορικά με τον οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, η Ερμιόνη Ματζάνα και ο Νικόλαος Καραγιαννίδης υπογραμμίζουν ότι «Τα παθητικά κτίρια αποτελούν κτίσματα ειδικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα ώστε να είναι ενεργειακά αποδοτικά και να έχουν ελάχιστες απαιτήσεις σε θέρμανση και ψύξη. Η κατασκευή και κατ’ επέκταση λειτουργία παθητικών κτιρίων βελτιώνει το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, κατάσταση προς επωφέλεια των πολιτών διότι δαπανώνται μικρότερα ή μηδενικά ποσά σε θέρμανση ή ψύξη.
Επιπροσθέτως, το Παθητικό Κτίριο οδηγεί σε λιγότερες συντηρήσεις και κατ’ επέκταση επιπλέον οικονομικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή. Όσον αφορά το περιβάλλον, αντίστοιχα μειώνεται το ενεργειακό αποτύπωμα, μειωμένη έκκληση διοξειδίου, συμβάλλοντας έτσι στην αναστροφή της συνεχούς επιδεινούμενης κλιματικής κατάστασης.» Ακόμη κι αν ένα Παθητικό Κτίριο κοστίζει κατά μέσο όρο περισσότερο από ό,τι μια συμβατική κατασκευή, αυτό αλλάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς τα υλικά κατασκευής που συνήθως χρησιμοποιούνται πωλούνται πια σε όλες τις χώρες. Παράλληλα, ο αυξανόμενος αριθμός επαγγελματιών με εμπειρία στο Παθητικό Κτίριο, οι οποίοι πλέον μπορούν να πιστοποιούνται ως Σχεδιαστές, Σύμβουλοι ή Κατασκευαστές Παθητικών Κτιρίων, βοηθά στην επίτευξη ακόμη μεγαλύτερης οικονομίας, καθώς ειδικοί του χώρου υπάρχουν πλέον σε πολλές χώρες. Η δε δημόσια ή ιδιωτική χρηματοδότηση που προωθείται προς όσους κατασκευάζουν «πράσινα κτίρια» όπως τα Παθητικά Κτίρια, μειώνει ακόμη περισσότερο το κόστος κατασκευής ενός Παθητικού Κτιρίου. Εντούτοις, ακόμη και χωρίς τέτοιου είδους κίνητρα, τα Παθητικά Κτίρια είναι πιο οικονομικά σε βάθος χρόνου, σε σχέση με τα συμβατικά κτίρια.
Μέχρι τώρα, έχει καταστεί σαφής η υπεροχή της ενεργειακής απόδοσης των παθητικών έναντι συμβατικών-ακόμα και χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης-κτιρίων. Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων εκφράζεται στις περισσότερες μελέτες κόστους μέσω του EPR (Energy Performance Rating) – ο αριθμός που εκφράζει τη θεσμοθετημένη από τις ευρωπαϊκές χώρες μέση μέγιστη επιτρεπτή ενεργειακή κατανάλωση των κτιρίων τους ανηγμένη σε ετήσια βάση – που λαμβάνει υπόψη του τη θεωρητική και προβλεπόμενη ετήσια ενεργειακή κατανάλωση των νοικοκυριών βάσει της ενεργειακής θωράκισής τους, των κλιματικών συνθηκών και μιας μέσης συμπεριφοράς χρηστών όσον αφορά τη διαχείριση της κατανάλωσης αυτής. Ωστόσο, η χρήση των ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων θέρμανσης και ψύξης από τους κατοίκους αλλά και η επιθυμητή θερμική άνεση που επιδιώκουν αυτοί δεν εναρμονίζεται πάντα με τις ακριβείς, με βάση τους αριθμούς, ενεργειακές ανάγκες των κτιρίων όπου διαμένουν. Συμπερασματικά, η τελική και η πρωτογενής πραγματική ενεργειακή κατανάλωση συνήθως διαφέρει – στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι αυξημένη – από την αντίστοιχη προβλεπόμενη και μοντελοποιημένη, με αποτέλεσμα να υπάρχει μία επιμήκυνση στην απαιτούμενη περίοδο απόσβεσης σε περίπτωση κτιρίων που έχουν υποστεί ενεργειακή αναβάθμιση ή δομήθηκαν με κριτήριο την ενεργειακή τους βελτιστοποίηση.
Η εικόνα της αγοράς στην Ελλάδα και οι προκλήσεις του μέλλοντος
Το πρώτο Παθητικό Κτίριο που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στην Ελλάδα είναι μία μονοκατοικία στην περιοχή της Πεντέλης (2011), στην Αττική. Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχουν υλοποιημένα ή υπό κατασκευή Παθητικά Κτίρια και στο Βόλο, την Πάτρα, την Κέρκυρα, τη Λευκάδα, την Κοζάνη, την Πτολεμαϊδα και τη Χαλκιδική. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κτιριακός τομέας στην Ελλάδα αποτελείται κατά 70% από κατοικίες και κατά 30% από κτίρια του τριτογενούς τομέας (αθλητικές εγκαταστάσεις, σχολεία, εμπορικά καταστήματα, αεροδρόμια).
Όπως γίνεται φανερό, το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό αριθμού κτιρίων είναι αυτό που αφορά τις κατοικίες οι οποίες έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο συνεισφοράς στο ενεργειακό πρόβλημα των ελληνικών κτιρίων. Είναι χαρακτηριστικό δε, πως ο κτιριακός τομέας στην Ελλάδα απορροφά το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, από την οποία το 60% αφορά κτίρια κατοικιών και το 52% κτίρια τριτογενούς τομέα. Το ζεστό και ξηρό κλίμα της Αθήνας κάνει το παθητικό κτίριο την ιδανική λύση διαβίωσης, καταργώντας εντελώς την ανάγκη θέρμανσης και μειώνοντας δραστικά τη χρήση κλιματιστικών για ψύξη. Έτσι μπορούν να σχεδιαστούν κτίρια των οποίων οι χρήστες, αισθάνονται το ίδιο ευχάριστα τόσο το καλοκαίρι όσο και τον χειμώνα.
Φαινόμενα όπως μούχλα και υγρασία είναι άγνωστες λέξεις στα παθητικά κτίρια, η ποιότητα της εσωτερικής ατμόσφαιρας είναι κορυφαία, ενώ τα κοινόχρηστα θέρμανσης παύουν να απασχολούν τους ενοίκους μιας σύγχρονης παθητικής πολυκατοικίας. Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα άρχισε ουσιαστικά να υιοθετεί τις ευρωπαϊκές επιταγές για εξοικονόμηση ενέργειας στον κτιριακό τομέα μόλις το 2010. Ωστόσο, η Ευρώπη, για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, είχε εκδώσει αρκετά χρόνια νωρίτερα τις ενεργειακές οδηγίες προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Γίνεται λοιπόν εμφανές, πως η Ελλάδα εμφάνισε σημαντική καθυστέρηση στην ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών οδηγιών για την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος.
Ωστόσο, παρατηρείται ότι από το 2010 και μετά, η ελληνική πολιτεία έχει αρχίσει την προσπάθεια να χαράξει την αναγκαία ενεργειακή πολιτική με την έως τώρα υλοποίηση ουσιαστικών και, σε ένα βαθμό, αποδοτικών μέτρων προς την επίτευξη της βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων. Επίσης, κατά την τελευταία δεκαετία παρατηρείται μεγαλύτερο εύρος διαθέσιμων εμπορικών προϊόντων και συστημάτων, γεγονός που ευνοεί την εύρεση βέλτιστης οικονομοτεχνικής λύσης μετά από αντίστοιχη έρευνα αγοράς.
Ανάπτυξη κατασκευαστική
Στόχος του παθητικού κτιρίου είναι να ελαχιστοποιήσει τις καταναλώσεις που απαιτούνται σε ένα κτίριο και ταυτόχρονα να έχουμε ένα ιδανικό εσωτερικό περιβάλλον με μέγιστη θερμική άνεση και ποιότητα αέρα.
Αυτό επιτυγχάνεται επενδύοντας πρώτα στο κέλυφος του κτιρίου και στη βιοκλιματική σχεδίαση.
Partners ESCO
Η κατασκευή και κατ’ επέκταση λειτουργία παθητικών κτιρίων βελτιώνει το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, κατάσταση προς επωφέλεια των πολιτών διότι δαπανώνται μικρότερα ή μηδενικά ποσά σε θέρμανση ή ψύξη. Επιπροσθέτως, το παθητικό κτίριο οδηγεί σε λιγότερες συντηρήσεις και κατ’ επέκταση επιπλέον οικονομικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή.
Όσον αφορά το περιβάλλον, αντίστοιχα μειώνεται το ενεργειακό αποτύπωμα, μειωμένη έκκληση διοξειδίου, συμβάλλοντας έτσι στην αναστροφή της συνεχούς επιδεινούμενης κλιματικής κατάστασης.