Τη σημασία της μετάβασης στα «πράσινα» κτίρια, τα «κτίρια του μέλλοντος» όπως τα χαρακτηρίζει, υπογραμμίζει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σε έκθεση που δημοσίευσε στα τέλη του 2024.
Το Φόρουμ επισημαίνει ότι σε όλον τον πλανήτη παρατηρείται «έκρηξη» στις κατασκευές. Ωστόσο, είναι τα ίδια τα κτίρια που ευθύνονται για το 37% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 34% των ζώων και των φυτών της Γης χάνουν το «σπίτι» τους εξ αιτίας της επέκτασης των πόλεων των ανθρώπων.
Λόγου χάρη, η Κίνα, η μεγαλύτερη αγορά οικοδομικών υλικών και κατασκευών στον κόσμο, παράγει περισσότερο από το 50% του παγκόσμιου χάλυβα και σκυροδέματος και ταυτόχρονα κάθε χρόνο αντιπροσωπεύει το 50% των νέων κατασκευών παγκοσμίως – η «πράσινη» μετάβαση της δικής της οικοδομικής αλυσίδας αξίας μπορεί να έχει κρίσιμο αντίκτυπο στον πλανήτη, λέει το Φόρουμ.
Σε αυτό το περιβάλλον, λοιπόν, σύμφωνα με το Φόρουμ η μετάβαση στα «κτίρια του μέλλοντος» θα γίνει όλο και πιο σημαντική τις επόμενες δεκαετίες.
«Να λαμβάνεται υπόψη όλος ο κύκλος ζωής ενός κτιρίου»
Η ανάπτυξη των «πράσινων» κτιρίων απαιτεί από όλους τους θεσμικούς φορείς και τους «παίκτες» να αναλάβουν δράση. Είναι, παράλληλα, κρίσιμης σημασίας, τονίζει το Φόρουμ, το να δούμε τα πράγματα υπό το πρίσμα της αλυσίδας αξίας.
Αρχικά, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουν όλοι ότι ένα κτίριο θα επηρεάζει το περιβάλλον σε όλη τη διάρκεια του κύκλου της ζωής του. Οι λειτουργίες που καθημερινά εκτελούνται σε αυτό καταναλώνουν σεβαστές ποσότητες ενέργειας κι ακόμη από τις διαδικασίες που απαιτούνται για την παραγωγή, τη μεταφορά, την τοποθέτηση και τη διάθεση δομικών υλικών όπως το ατσάλι και το τσιμέντο εκπέμπονται επίσης σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.
Επομένως, υπογραμμίζει το Φόρουμ, μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την «πράσινη» μετάβαση οφείλει να λάβει υπόψη της ολόκληρο τον κύκλο ζωής των κτιρίων, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής, της χρήσης και του τέλους της ζωής τους.
Σημειώνει, δε, ότι «στοιχεία όπως τα υλικά σχεδιασμού και κατασκευής, στα οποία εμπλέκονται διάφοροι παράγοντες της αλυσίδας αξίας, θα θέσουν τη βάση της επίδρασης ενός κτιρίου στη φύση για δεκαετίες – έτσι, η ανάπτυξη “πράσινων” και βιώσιμων κτιρίων απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, που εκτείνεται από τον αρχικό σχεδιασμό έως το τέλος της ζωής τους ενώ αφορά σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας».
Τα χαρακτηριστικά του οράματος για τα «πράσινα» κτίρια
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, υπάρχουν ήδη διάφορες λύσεις για τα «πράσινα» κτίρια, αλλά συχνά απευθύνονται και αφορούν σε μεμονωμένους κρίκους αυτής της αλυσίδας, όπως είναι, για παράδειγμα, η μείωση της ρύπανσης, οι στόχοι για μηδενικές εκπομπές άνθρακα ή η αειφορία που έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο.
Αλλά, για να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη «πράσινη» μετάβαση στην αλυσίδα αξίας του κτιρίου, πρέπει να υπάρξει μια ολιστική κατανόηση που θα λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες του κλίματος, του περιβάλλοντος και τις διαφορετικές ανάγκες των ανθρώπων, ώστε οι εμπλεκόμενοι να κατορθώσουν να συνεργαστούν και να καταβάλουν όλοι μαζί, ενωμένοι, τις προσπάθειές τους για ένα «πράσινο» μέλλον.
Στην έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ προσδιορίζει το ολιστικό όραμά του για τα «πράσινα» κτίρια και ορίζει τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά που αυτό έχει.
Αυτά είναι:
- Μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα: Ελαχιστοποίηση των εκπομπών καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του κτιρίου, με τη χρήση καινοτόμων υλικών και τεχνολογιών.
- Κτίρια φιλικά προς τη φύση: Βελτίωση της περιβαλλοντικής απόδοσης των κτιρίων με την ενσωμάτωση φυσικών στοιχείων.
- Ανθεκτικότητα: Μεγιστοποίηση της ικανότητας των κτιρίων να αντέχουν την κλιματική αστάθεια και τις ακραίες καιρικές συνθήκες.
- Ευημερία: Ενίσχυση της σωματικής και ψυχικής ευεξίας των χρηστών των κτιρίων, ενισχύοντας το αίσθημα της κοινότητας και διασφαλίζοντας την πρόσβαση όλων σε αυτά.
Το Φόρουμ διευκρινίζει, πάντως, ότι να γίνει τούτο το όραμα πραγματικότητα, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη αρκετοί παράγοντες κρίσιμης σημασίας. Σε αυτούς περιλαμβάνονται, λόγου χάρη, οι νόμοι των κρατών, οι κανονισμοί που έχουν τεθεί από τις εκάστοτε βιομηχανίες, καθώς επίσης και τα διάφορα πρότυπα, δεδομένα και νέες τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και τα βιοϋλικά, μαζί με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση και την υποστήριξη της αναβάθμισης των δεξιοτήτων των εμπλεκομένων σε αυτήν την αλυσίδα.
Οι 11 κρίσιμες λύσεις
Η έκθεση του Φόρουμ αναδεικνύει, παράλληλα, έντεκα (11) κρίσιμης σημασίας λύσεις οι οποίες, εάν εφαρμοστούν σωστά, όπως τονίζει, θα προσφέρουν συλλογικά τη δυνατότητα μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έως και περίπου 80%.
Αυτές οι λύσεις είναι:
- Παροχή «πράσινης» ενέργειας
- Επαναχρησιμοποίηση υλικών και ορυκτών
- Απανθρακοποίηση των «παραδοσιακών» υλικών
- Αναβάθμιση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης
- Ολοκληρωμένη διαχείριση της ενέργειας
- Εκσυγχρονισμοί και αναβαθμίσεις της μόνωσης των κτιρίων
- Στροφή προς τα βιώσιμα υλικά
- Χρήση από κοινού των εγκαταστάσεων και των υπηρεσιών
- Αυτάρκεις, ανεξάρτητες εγκαταστάσεις
- Ανακύκλωση του νερού
- Ορθότερος σχεδιασμός
Βέβαια, όπως το Φόρουμ υπογραμμίζει, η εφαρμογή των λύσεων αυτών απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ διακριτών λειτουργιών σε όλη την αλυσίδα αξίας του κτιρίου. Κάθε ένας από τους εμπλεκόμενους «παίκτες» έχει τον δικό του ρόλο να παίξει στην προώθηση και εφαρμογή της κάθε μίας λύσης. Μαζί, αυτές οι λύσεις, τονίζει το Φόρουμ, αναμένεται να δημιουργήσουν αξία 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2030 για μια σειρά ενδιαφερόμενων μερών, αξία η οποία θα έλθει ως αποτέλεσμα, λόγου χάρη, της νέας ανάπτυξης της αγοράς, των διαφοροποιημένων προτάσεων αξίας και της ενισχυμένης προσέλκυσης εργαζομένων για διάφορους κτιριακούς τομείς.
Τα εμπόδια
Ωστόσο, το μόνο σίγουρο είναι πως η αλυσίδα αξίας των κτιρίων είναι πολύπλοκη και το γεγονός αυτό, σύμφωνα με το Φόρουμ, κάνει «δύσκολη» την πορεία του πλανήτη προς τα «πράσινα» κτίρια. Για παράδειγμα, ένα από τα εμπόδια που υπάρχουν είναι η έλλειψη συγκεκριμένων προτύπων για το τι κάνει ένα κτίριο μηδενικών εκπομπών άνθρακα, φιλικό προς τη φύση, ανθεκτικό και προσανατολισμένο προς την ευημερία των χρηστών του. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η περιορισμένη διαθεσιμότητα εμβληματικών «κτιρίων του αύριο», τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη συνεργασία των κρίκων της αλυσίδας αξίας και να αποτελέσουν κορυφαία παραδείγματα και λύσεις. Ένα τρίτο ζήτημα είναι ότι οι λύσεις και οι τεχνολογίες για σχεδόν μηδενικές εκπομπές άνθρακα επιβάλλουν επί του παρόντος την καταβολή κάποιου συγκεκριμένου κόστους, λόγω του ότι οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται ακόμη δεν έχουν «ωριμάσει» ενώ παρατηρείται και έλλειψη οικονομιών κλίμακας. Τέλος, η σχετικά χαμηλή ανάπτυξη της παραγωγικότητας του κλάδου επιβραδύνει την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν
Καταλήγοντας, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ τονίζει στην έκθεσή του ότι, για να ξεπεραστούν τα εμπόδια στην προσπάθεια του πλανήτη να απαλλαγεί από τις εκπομπές άνθρακα των κτιρίων του, τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει και να υλοποιήσουν συγκεκριμένες δράσεις σε όλη την αλυσίδα αξίας. Για παράδειγμα, θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν τα παγκόσμια πρότυπα και οι μέθοδοι μέτρησης όσον αφορά στα «πράσινα» και βιώσιμα κτίρια. Επίσης, θα είναι καλό να προσδιοριστούν έργα εμβληματικής σημασίας, με σκοπό την ενίσχυση του συντονισμού μεταξύ των «παικτών». Απαιτείται, ακόμη, η υιοθέτηση αποτελεσματικών πολιτικών και κινήτρων για την αντιστάθμιση τυχόν μειονεκτημάτων που αφορούν στο κόστος.
Μία άλλη δράση μπορεί να είναι η εμπλοκή των νεοφυών κοινοτήτων και των ενδιαφερόμενων μερών της αλυσίδας αξίας ώστε αυτοί με τη σειρά τους να ασκήσουν διάφορες πιέσεις για νέες τεχνολογικές ανακαλύψεις.
Το Φόρουμ σημειώνει, βέβαια, ότι σε κάθε περίπτωση όλες αυτές οι λύσεις απαιτούν από τους κρίκους της αλυσίδας αξίας του κτιρίου «να σχηματίσουν μια κοινότητα που θα είναι ενωμένη και να συνεργαστούν προκειμένου να ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια που υπάρχουν και να κάνουν το όραμα των “κτιρίων του αύριο”, πραγματικότητα».