Η ασφάλιση είναι ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο μετριασμού του κινδύνου στα κατασκευαστικά έργα. Είτε συνάπτεται λόγω νομοθετικής, κανονιστικής ή συμβατικής απαίτησης είτε ως πρόσθετο μέτρο προστασίας, τα μέρη δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να προχωρήσουν χωρίς αυτήν. Εδώ εξετάζουμε τον ρόλο της ασφάλισης, σημαντικά ασφαλιστικά ζητήματα και κοινά είδη ασφαλιστικής κάλυψης σε κατασκευαστικά έργα.
Κίνδυνος και Ασφάλιση
Η προστασία από απώλεια, ζημιά και ευθύνη σε κάθε στάδιο της κατασκευής – από τη σύλληψη και τον σχεδιασμό έως την υλοποίηση, την παράδοση και τη λειτουργία, καθιστά επιτακτική την ολοκληρωμένη ασφαλιστική κάλυψη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι εγγενείς κίνδυνοι που συνδέονται με τα κατασκευαστικά έργα είναι πολυάριθμοι και ουσιαστικοί. Ο καθορισμός του μέρους που είναι υπεύθυνος για το είδος της ασφαλιστικής κάλυψης σε ένα έργο που περιλαμβάνει πολλούς εργολάβους και υπεργολάβους είναι θεμελιώδης για την προστασία των μερών και του έργου.
Εξαιρουμένης της ασφάλισης αστικής ευθύνης έναντι τρίτων που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων, η ασφαλιστική κάλυψη δεν είναι υποχρεωτική από τον νόμο στην Ελλάδα. Για να προσδιοριστεί η επίπτωση κινδύνου σε ένα κατασκευαστικό έργο, πρέπει να ληφθεί υπόψη η σύμβαση έργου. Η σύμβαση έργων συνάπτεται από τα μέρη με σκοπό τη δημιουργία νομικά εκτελεστών υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών που πρέπει να γίνουν από τα μέρη, της περιόδου ολοκλήρωσης, των όρων πληρωμής και των προτύπων που έχουν συμφωνηθεί.
Ασφάλιση σε Συμβάσεις Έργων
Η σύμβαση έργου περιλαμβάνει συνήθως τον υπεύθυνο για τη σύναψη και τη διατήρηση της απαιτούμενης ασφάλισης, καθώς και την ελάχιστη απαιτούμενη ασφαλιστική κάλυψη.
Ορισμένες ρήτρες είναι ενδεικτικές της επίπτωσης του κινδύνου και προβλέπουν τις υποχρεώσεις κάθε μέρους όσον αφορά την ασφάλιση. Τέτοιες ρήτρες συνήθως περιλαμβάνουν:
Είδη Ασφάλισης στις Κατασκευές
Ασφάλιση κατά παντός κινδύνου (Construction All Risk)
Ασφάλιση έργων, εξοπλισμού, υλικών ή/και μηχανημάτων έναντι οποιασδήποτε φυσικής απώλειας ή ζημιάς στις εργασίες, τις εγκαταστάσεις, τον εξοπλισμό, τα υλικά ή/και τα έγγραφα του εργολάβου. Καλύπτονται όλοι οι κίνδυνοι, εκτός εκείνων που περιλαμβάνονται στις εξαιρέσεις του ασφαλιστηρίου, και περιλαμβάνει την ασφάλιση αστικής ευθύνης για οποιαδήποτε απώλεια, ζημία, θάνατο ή σωματική βλάβη που μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε τρίτο ή να προκύψει σε οποιαδήποτε περιουσία ως συνέπεια από την εκτέλεση της σύμβασης έργων από τον Ανάδοχο.
Σε γενικές γραμμές τα ασφαλιστήρια συμβόλαια (CΑR) καλύπτουν αιφνίδια, απρόβλεπτα και ανεξάρτητα συμβάντα. Η αποζημίωση αποκατάστασης των καμερών παρακολούθησης της κυκλοφορίας από τα επαναλαμβανόμενα φαινόμενα βανδαλισμού από πολίτες κρίθηκε προβληματική από τις ασφαλιστικές, οι οποίες, αφού κάλυψαν τα αρχικά συμβάντα, αρνήθηκαν να καταβάλουν αποζημιώσεις όταν το φαινόμενο εξακολουθούσε, με το επιχείρημα της ελλιπούς φύλαξη τους.
Το ίδιο συνέβη όταν οι εκρήξεις για την διάνοιξη μιας οδοποιίας επηρέασαν τα ζώα παρακείμενης στάνης. Η ασφαλιστική, αφού αποζημίωσε το πρώτο συμβάν, αρνήθηκε να αποζημιώσει επόμενα λόγω μη λήψης επαρκών μέτρων από τον εργολάβο.
Η προβλεψιμότητα των κινδύνων, επομένως, και των μέτρων που λαμβάνονται για την αποφυγή τους είναι «το κλειδί» για την αποτελεσματική ασφαλιστική κάλυψη των έργων.
Ασφάλιση αστικής ευθύνης εργοδότη (Employer’s Liability)
Ασφάλιση αστικής ευθύνης για αξιώσεις, ζημίες, απώλειες και έξοδα που προκύπτουν από ασθένεια, τραυματισμό ή θάνατο των εργαζομένων του Αναδόχου κατά τη διάρκεια και την έκταση της απασχόλησής τους. Είναι αυτονόητο ότι η ασφάλιση καλύπτει περιπτώσεις όπου κατά την διάρκεια των έργων τηρούνται αποδεδειγμένα όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στις περιπτώσεις εργατικών ατυχημάτων, διότι το ΚΕΠΕΚ, με γνώμονα την μέγιστη αποζημίωση των εργαζομένων, ενδεχομένως να εισηγηθεί ότι τα μέτρα προστασίας ήταν ελλιπή.
Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης (Professional Indemnity)
Ασφάλιση αστικής ευθύνης για δικαστικά έξοδα και έξοδα που προκύπτουν από καταγγελίες για επαγγελματικό παράπτωμα και αμέλεια. Η Ασφάλιση PΙ συχνά καλύπτει επίσης ζημιές που καταβάλλονται μετά από αμέλεια. Σε κατασκευαστικά έργα, η Ασφάλιση PI απαιτείται συνήθως από επαγγελματίες όπως μηχανικούς μελετητές, διαχειριστές έργων, επιβλέποντες και επιθεωρητές.
Η σύμβαση έργων μπορεί επίσης να απαιτεί ειδική ασφάλιση για προστασία από συγκεκριμένους κινδύνους. Συνήθως απαιτείται ειδική ασφάλιση μέχρι την ημερομηνία της πρακτικής ολοκλήρωσης και της περιόδου εγγύησης. Σε περιπτώσεις που απαιτείται ασφάλιση πέραν του χρόνου ολοκλήρωσης της σύμβασης, οι επαγγελματίες είναι σκόπιμο να διατηρούν συμβόλαια (ΡΙ) για το σύνολο των δραστηριοτήτων τους απαλλάσσοντας τους προϋπολογισμούς συγκεκριμένων έργων από τα υψηλά ασφάλιστρα που συνεπάγεται μια τέτοια απαίτηση.
Άλλα παραδείγματα ειδικής ασφάλισης περιλαμβάνουν:
Περιβαλλοντική Ασφάλιση
Η περιβαλλοντική ασφάλιση (γνωστή και ως ασφάλιση ρύπανσης ή κάλυψη ρύπανσης) παρέχει κάλυψη για απώλειες ή ζημιές τρίτων, ζημιές σε περιουσιακά στοιχεία, εργασίες καθαρισμού και νομικά έξοδα λόγω συνθηκών ρύπανσης, συμπεριλαμβανομένων κληροδοτημένων περιβαλλοντικών ζητημάτων, μόλυνσης του χώρου και/ή έκθεσης σε επικίνδυνα υλικά που προέκυψαν πριν ή κατά την κατασκευή, που συνήθως εξαιρούνται από τα γενικά ασφαλιστήρια συμβόλαια αστικής ευθύνης και περιουσίας.
Ασφάλιση απώλειας κερδών / Κάλυψη καθυστερημένης ολοκλήρωσης
Ασφάλιση αστικής ευθύνης για καθυστερήσεις λόγω φυσικής ζημιάς που προκλήθηκε από ασφαλισμένο κίνδυνο. Εάν η παρέμβαση στην κατασκευή ή τη δοκιμή επηρεάζει τα ορόσημα του έργου και προκαλεί καθυστερήσεις στο έργο, τα αποζημιώσιμα έξοδα καταβάλλονται στο ασφαλισμένο μέρος.
Στις συμβάσεις των ΣΔΙΤ, συναντάται η διαχείριση και η ασφάλιση των λειτουργικών διαδικασιών θαλάσσιων μεταφορών έναντι σοβαρών απωλειών ή ζημιών σε φορτία και των επακόλουθων καθυστερήσεων (Marine cargo delay in start-up), ενώ οι τράπεζες τελευταία ζητούν ασφαλιστική κάλυψη για δόλο (π.χ. για τις ανεμογεννήτριες).
Μια τάση η οποία κερδίζει έδαφος στις μέρες μας είναι ασφάλεια κινδύνου στον κυβερνοχώρο (Cyber Insurance), μια μορφή κάλυψης που έχει σχεδιαστεί για να προστατεύει την ευπάθεια των έργων που χρησιμοποιούν, αποστέλλουν ή αποθηκεύουν ηλεκτρονικά δεδομένα από απειλές της ψηφιακής εποχής, όπως παραβιάσεις δεδομένων ή κακόβουλες διαδικτυακές εισβολές σε συστήματα υπολογιστών.
Οι συμπεριλήψεις και οι εξαιρέσεις των διαφόρων ασφαλιστηρίων συμβολαίων που περιγράφονται παραπάνω θα ποικίλλουν ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου και τους όρους και τις προϋποθέσεις της σύμβασης έργων.
Κατασκευή Ολοκληρωμένων Ασφαλιστικών Σχεδίων
Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ασφάλισης, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλίσεων που απαιτούνται στη σύμβαση έργων και κάθε ειδικής ασφάλισης, είναι μια καλή λύση διαχείρισης κινδύνου. Για να εξασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις στη σύμβαση έργων και η επαρκής ασφάλιση των έργων και των παρεπόμενων κινδύνων, η σειρά συμβάσεων για το κατασκευαστικό έργο και τα ασφαλιστήρια συμβόλαια πρέπει να ευθυγραμμίζονται. Η σημασία της εγκαθίδρυσης μιας ασφαλιστικής στρατηγικής έγκαιρα (πριν από τη σύναψη της σύμβασης έργων) δεν μπορεί να υποτιμηθεί – οι κίνδυνοι είναι απλώς πολύ μεγάλοι.