Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) χρηματοδοτεί τον σχεδιασμό, την κατασκευή και τον εξοπλισμό τριών νέων δημόσιων νοσοκομείων που φέρουν την «υπογραφή» του Renzo Piano, έχουν ως στόχο ένα καλύτερο σύστημα υγείας για όλους και εκπροσωπούν τα νοσοκομεία του μέλλοντος.

«Όποιος και να είσαι, πρέπει να έχεις δικαίωμα και γρήγορη πρόσβαση στην υγεία», είπε ο Ανδρέας Δρακόπουλος, Πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), μιλώντας στο Blue Magazine της Aegean Airlines. «Δεν είναι πολυτέλεια, είναι αναγκαίο αγαθό για όλους. Δημόσιο αγαθό».

Από το 2017, όταν ανακοινώθηκε για πρώτη φορά η Πρωτοβουλία για την Υγεία του ΙΣΝ, έως σήμερα ο προϋπολογισμός έχει φτάσει γύρω στα 750 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία προορίζονται μεταξύ άλλων για το νέο Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής ΙΣΝ, το νέο Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΙΣΝ, το νέο Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης ΙΣΝ, για προγράμματα προμήθειας εξοπλισμού για το ΕΚΑΒ και δημόσια νοσοκομεία, καθώς και για δωρεές που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, μεταξύ άλλων.

Το όραμα, που μοιράστηκαν από την πρώτη στιγμή το ΙΣΝ με το αρχιτεκτονικό γραφείο Renzo Piano Building Workshop (RPBW) και σε συνεργασία με τη Betaplan, έχει ως στόχο όχι απλά να παραδοθούν στο δημόσιο σύστημα υγείας τρία ακόμη νοσοκομεία, αλλά τρεις υπερσύγχρονες και πρότυπες νοσοκομειακές υποδομές, διεθνών προδιαγραφών, με έδρα περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, που βρίσκονται στην ελληνική περιφέρεια, παρέχοντας ισότιμη και ποιοτική υγειονομική περίθαλψη για όλους. Με την ολοκλήρωση και παράδοσή τους να έχει προγραμματιστεί εντός του 2025, τα τρία νέα νοσοκομεία φιλοδοξούν να καταστούν διεθνή σημεία αναφοράς στον τομέα των νοσοκομειακών υποδομών.

Ένα περιβάλλον ευεξίας για τους ασθενείς και τους εργαζομένους
Λαμβάνοντας υπόψη τη χρήση ενός νοσοκομείου, συνειδητοποιούμε ότι σκοπός του δεν είναι τόσο να εντυπωσιάσει αλλά κυρίως να παράσχει περίθαλψη. Στην περίπτωση λοιπόν των τριών νοσοκομείων του ΙΣΝ, σε Κομοτηνή, Θεσσαλονίκη και Σπάρτη, ακολουθήθηκε κατά τη φάση της αρχιτεκτονικής σύλληψης η λογική του Ασκληπιείου της αρχαίας Ελλάδας, σύμφωνα με την οποία για να υπάρχει σωματική υγεία πρέπει πρωτίστως να υπάρχει ψυχική ευεξία. Ως εκ τούτου, οι τρεις νοσοκομειακές υποδομές του ΙΣΝ σχεδιάστηκαν και θα κατασκευαστούν έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο, προσφέροντας στους εργαζομένους έναν χώρο εργασίας που θα τους εμπνέει να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους, και στους ασθενείς ένα συμπονετικό περιβάλλον αξιοπρέπειας, ιδιωτικότητας και φροντίδας. Και όλα αυτά προέκυψαν κατόπιν συνεχών διαβουλεύσεων και ανοιχτών συζητήσεων με τις τοπικές ιατρικές κοινότητες, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων, τους κατοίκους των τριών περιοχών και τους εμπλεκόμενους φορείς του εκάστοτε νοσοκομείου.

Κομβικό γνώρισμα της φυσιογνωμίας των τριών νοσοκομείων του ΙΣΝ είναι η σχέση με τη φύση και το φως. Όπως στην αρχαία Ελλάδα, έτσι και στις νέες υποδομές που κατασκευάζονται, τα πάρκα, οι κήποι, οι παιδικές χαρές και τα αίθρια αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού των νοσοκομείων, με ανοιχτούς χώρους για τους ασθενείς και το κοινό, διαδραστικούς χώρους για τα παιδιά, όμορφα μονοπάτια στη σκιά των δέντρων και εσωτερικές αυλές. Οι ασθενείς θα μπορούν να περπατούν μέσα στους θεραπευτικούς κήπους, να ακούν, να βλέπουν, να μυρίζουν και να ακουμπούν τα δέντρα, τους θάμνους και τα λουλούδια, γεγονός που θα συμβάλει στη διαδικασία αποκατάστασης και στην ενίσχυση της ψυχοσωματικής υγείας τους. Μέσα από διαφανείς επιφάνειες και κατακόρυφα ανοίγματα, και τα τρία νοσοκομεία θα δημιουργήσουν μία ισχυρή σύνδεση με τον περιβάλλοντα χώρο, δημιουργώντας ένα περιβάλλον ηρεμίας και ενισχύοντας την αίσθηση του προσανατολισμού για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, καθώς και για όλο το νοσοκομειακό προσωπικό. Το φυσικό φως θα είναι άπλετο στους κοινόχρηστους και κλινικούς χώρους των νοσοκομείων, από τις αίθουσες αναμονής και τους χώρους εκπαίδευσης μέχρι τα δωμάτια νοσηλείας, τους κλινικούς διαδρόμους, καθώς και τις αίθουσες των χειρουργείων και τις μονάδες εντατικής θεραπείας.

Χαρακτηριστικά, το Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΙΣΝ θα αναπτυχθεί μέσα σε ένα δάσος που θα αφομοιώσει την υπάρχουσα βλάστηση με την ανάπτυξη παιδικών θεραπευτικών κήπων και διαδραστικών παιδικών χαρών και με το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Όλα τα στοιχεία έχουν σχεδιαστεί ώστε να αλληλοσυμπληρώνονται, σε μία σειρά από παρεμβάσεις στο τοπίο, βελτιώνοντας την καθημερινότητα για το προσωπικό, τα παιδιά και τους φροντιστές, ενισχύοντας, παράλληλα, τις θεραπευτικές ιδιότητες της φύσης. Οι εσωτερικοί χώροι του παιδιατρικού νοσοκομείου έχουν διαφανείς και διαπερατές συνδέσεις με τις βεράντες και το υπαίθριο πάρκο, ώστε το προσωπικό και οι ασθενείς να απολαμβάνουν το φυσικό φως, την καταπραϋντική θέα προς το δάσος στην πλαγιά του λόφου και τη μακρινή θέα προς τη θάλασσα.

Προηγμένα, αειφόρα και βιώσιμα
Ο στόχος που τέθηκε εξαρχής τα τρία νέα νοσοκομεία να ακολουθήσουν τα πρότυπα των Ασκληπιείων, δεν θα είχε κανέναν απολύτως νόημα αν ο σχεδιασμός, η κατασκευή και ο εξοπλισμός τους δεν είχαν στο επίκεντρό τους την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Τα τρία νέα νοσοκομεία του ΙΣΝ έρχονται να διαφοροποιηθούν από τις γνωστές ενεργοβόρες νοσοκομειακές υποδομές και να καινοτομήσουν ως προς την ενεργειακή αποδοτικότητά τους, από την επιλογή των υλικών κατασκευής μέχρι και τη δυνατότητα των κτιρίων να καλύψουν μεγάλο μέρος των ενεργειακών αναγκών τους με φωτοβολταϊκές στέγες και γεωθερμικά συστήματα.

Στο νέο Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής ΙΣΝ, ενδεικτικά, η φωτοβολταϊκή οροφή θα καλύπτει σημαντικό μέρος των αναγκών του νοσοκομείου σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ τα γεωθερμικά συστήματά του θα υποστηρίξουν το 90%-100% των αναγκών του σε θέρμανση και το 35%-40% των αναγκών του σε ψύξη. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως και τα τρία νέα νοσοκομεία του ΙΣΝ θα προχωρήσουν στη μηδενική χρήση χαρτιού, με την πλήρη ψηφιοποίηση των κλινικών υπηρεσιών τους, διασφαλίζοντας την αειφορία και τη βιωσιμότητά τους για το μέλλον, και λειτουργώντας παράλληλα ως σημείο αναφοράς για ολόκληρο το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Ελλάδας.

Τα πρώτα κτίρια μεγάλης κλίμακας με σύνθετη ξυλεία
Μια ακόμη κατασκευαστική καινοτομία των νοσοκομείων, που κατά τη φάση ολοκλήρωσης δεν θα είναι ορατή στο γυμνό μάτι αλλά θα συμβάλει καθοριστικά στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, είναι το γεγονός ότι θα αποτελούν τα πρώτα κτίρια μεγάλης κλίμακας στη χώρα μας με σύνθετη ξυλεία. Αν και το ξύλο ως δομικό είναι γνωστό στις ελληνικές ιδιωτικές κατασκευές, όπου συνδυάζεται με άλλα υλικά (όπως το μπαγδατί και ο τσατμάς, στη Βόρεια Ελλάδα), στην περίπτωση των τριών νοσοκομείων του ΙΣΝ το ξύλο επανέρχεται με μια πιο σύγχρονη (και πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα) μορφή.

Όπως εξηγεί ο Δρ πολιτικός μηχανικός και Managing Director της Penelis Consulting Engineers, Γρηγόρης Πενέλης, «η ανωδομή των νοσοκομείων δεν γίνεται με συμβατικό τρόπο, καθώς αποτελείται από σύνθετη ξυλεία (CLT και Glulam)». Με αυτόν τον τρόπο, συμπληρώνει, «καταφέρνουμε να περάσουμε το μήνυμα πως μπορούμε να έχουμε κτίρια με μηδενικό αποτύπωμα κατά τη φάση της κατασκευής τους, και έτσι τα τρία νοσοκομεία θα είναι τα πρώτα πολυώροφα κτίρια αυτού του μεγέθους που θα αποτελούνται από σύνθετη συγκολλητή ξυλεία στη χώρα μας».

Επίσης, όσον αφορά την αντισεισμική θωράκισή τους, ο κ. Πενέλης εξηγεί πως οι πυρήνες (ανελκυστήρες, κλιμακοστάσια) των κτιρίων θα είναι από μπετόν, για να παραλαμβάνουν το 100% των φορτίων της σεισμικής δόνησης. «Επειδή λοιπόν χρησιμοποιείται η ξυλεία, τα κτίρια είναι πολύ ελαφριά, με μικρότερη μάζα και, συνεπώς, θα έχουν μεγαλύτερη ασφάλεια», επισημαίνει.

Κορυφαίος εξοπλισμός και ολιστικά προγράμματα περίθαλψης
Από τα τρία νοσοκομεία του ΙΣΝ δεν θα απουσιάζει ο κορυφαίος ιατρικός και ο πιο σύγχρονος τεχνολογικός εξοπλισμός. Στο νέο Γενικό Νοσοκομείο Κομοτηνής ΙΣΝ, για παράδειγμα, οι τελευταίες συζητήσεις με τους τελικούς χρήστες (Δεκέμβριος 2020) οδήγησαν σε σημαντική επέκταση των προγραμματισμένων παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών του νοσοκομείου, με την προσθήκη ενός μαγνητικού τομογράφου (3-tesla MRI), ενός μηχανήματος μαστογραφίας, ενός συγκροτήματος γ-camera (gamma camera), επιπλέον χειρουργικών αιθουσών, καθώς και χώρου θεραπευτικής άσκησης και αποκατάστασης, μεταξύ άλλων, καθώς και την προετοιμασία του χώρου για τη μελλοντική ανάπτυξη ενός εργαστηρίου καρδιακού καθετηριασμού. Επίσης, στο Πανεπιστημιακό Παιδιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΙΣΝ θα προσφέρονται όλες οι βασικές καθώς και εξειδικευμένες κλινικές υπηρεσίες, από επείγοντα περιστατικά και πλήθος χειρουργικών ειδικοτήτων, μέχρι τμήματα καρδιολογίας, αιμοκάθαρσης και ογκολογίας, καθώς και νεογνική και παιδιατρική εντατική φροντίδα. Ακόμη, στο νέο Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης ΙΣΝ το προγραμματισμένο κλινικό πρόγραμμα εμπλουτίσθηκε με την προσθήκη ενός μαγνητικού τομογράφου (3-tesla MRI), ενός μηχανήματος μαστογραφίας, ενός εργαστηρίου καθετηριασμού, και επιπλέον χειρουργικών αιθουσών, τον Μάιο του 2021. Τα κλινικά τους προγράμματα, επίσης, έχουν σχεδιαστεί όχι μόνο για να καλύψουν τις υφιστάμενες ανάγκες στις τρεις περιοχές, αλλά και τις μελλοντικές, καθώς και μοντέλα παροχής υπηρεσιών που διευκολύνουν την καινοτομία και τη βελτιστοποίηση των υπηρεσιών. Τέλος, έχει προβλεφθεί η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας και φροντίδας ψυχικής υγείας, ενώ οι ασθενείς θα νοσηλεύονται αποκλειστικά σε μονόκλινα και δίκλινα δωμάτια.

Και τα τρία νέα νοσοκομεία σε Κομοτηνή, Θεσσαλονίκη και Σπάρτη θα περιλαμβάνουν ειδικά διαμορφωμένους χώρους για οικογένειες και παιδιά, ώστε να διασφαλίζεται η περαιτέρω αίσθηση ασφάλειας, κοινότητας και ανήκειν για τους ασθενείς και τους φροντιστές τους.

Η βασική ομάδα σχεδιασμού
Architectural design: Renzo Piano Building Workshop, Betaplan
Healthcare design & planning services: Llewelyn Davies
Structural Project: Milan Ingegneria SpA, Penelis Consulting Engineers S.A.
MEP engineering & installations: LDK Consultants, Tetras S.A.
Landscape architecture: H. Pangalou and Associates
Sustainability consulting: DCarbon
Project Manager: Hill International