Μιχάλης Διακάκης: Η ευπάθεια των κατασκευών στις φυσικές καταστροφές

Τις τελευταίες δεκαετίες, στα επιστημονικά αρχεία καταγράφεται αύξηση των καταστροφικών γεγονότων, που έχουν να κάνουν με φαινόμενα, τα οποία συνδέονται με το κλίμα. Ακραία γεγονότα που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, όπως η πλημμύρα της Μάνδρας με 24 νεκρούς και η πυρκαγιά στο Μάτι με 102 νεκρούς, μας έχουν δείξει ότι ως κοινωνία παραμένουμε σχεδόν το ίδιο ευάλωτοι, όπως στα μέσα ή ακόμα και στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.

Αύξηση φυσικών καταστροφών
Τα θύματα από καταστροφές αυξάνονται και το κόστος των βλαβών στο δομημένο περιβάλλον σε υποδομές και περιουσίες έχει εκτιναχθεί, μολονότι τα αντιπλημμυρικά έργα, τα σχέδια και οι πρωτοβουλίες μείωσης του κινδύνου έχουν πληθύνει. Εντούτοις, δεν έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε ότι αφορά τις επιπτώσεις των κλιματικών καταστροφών, είτε σε οικονομική ή είτε σε κοινωνική βάση.

Σε ότι αφορά το δομημένο περιβάλλον, μπορεί τα κτίρια να έχουν ενισχυθεί σε σχέση με την στατική τους επάρκεια τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω και των αντισεισμικών κανονισμών, παρόλα αυτά όμως, τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι τα κτίρια παραμένουν τρωτά σε φαινόμενα, όπως οι πλημμύρες και οι δασικές πυρκαγιές σε ανησυχητικό βαθμό.

Τρωτότητα κατασκευών
Σε ότι αφορά τις πλημμύρες από πρόσφατες καταστροφές, όπως η πλημμύρα της Εύβοιας τον Αύγουστο του 2020 ή η πλημμύρα της Μάνδρας το 2017, είναι έκδηλο, ότι τα κτίρια υφίστανται σημαντικές βλάβες σε εξωτερικά και εσωτερικά στοιχεία στο επίπεδο των υπογείων και του ισογείου. Από εκτεταμένη έρευνα στα κτίρια της Αττικής έχει προκύψει, ότι η τρωτότητά τους στα πλημμυρικά φαινόμενα μπορεί να αυξηθεί δραματικά, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη ράμπας υπόγειου γκαράζ τριπλασιάζει τις πιθανότητες να πλημμυρίσει ένα κτίριο εσωτερικά, ενώ διάφορα ανοίγματα στο επίπεδο του εδάφους ή και κάτω από αυτό (πόρτες, παράθυρα προς το υπόγειο, ανοίγματα τύπου court anglaise κ.α.) αυξάνουν την πιθανότητα πλημμύρας κατά 2 έως 4 φορές. Επίσης, η πιλοτή ενισχύει την τρωτότητα κάποιων τμημάτων της οικοδομής, αλλά και συνδέεται σε ορισμένες περιπτώσεις με ζημιές σε κινητή περιουσία. Αντίθετα, κατά την έρευνα βρέθηκε ότι σε κτίσματα που εφάπτονται άλλων οικοδομών σε δύο τουλάχιστον πλευρές, η πιθανότητα να πλημμυρίσουνε είναι μειωμένη. Τέλος επιβεβαιώθηκε σε πολλές περιπτώσεις, ότι πετρόκτιστα και πλινθόκτιστα κτίρια, εμφανίζουν αρκετά μεγαλύτερη τρωτότητα σε ότι αφορά τη στατικότητά τους κατά τη διάρκεια πλημμυρών, σε σύγκριση με τα κτίρια οπλισμένου σκυροδέματος ή και μεταλλικές κατασκευές.

Πυρασφάλεια βάσει του υλικου
Σε ότι αφορά τις δασικές πυρκαγιές, προκύπτει από έρευνες, ότι τον πρώτο λόγο τον έχει το υλικό κατασκευής. Τα κτίρια από ξύλο ή από άλλα ευτελή υλικά είναι απαγορευτικά για περιοχές εντός ή πλησίον των δασικών εκτάσεων, σε αντίθεση με τα κτίρια οπλισμένου σκυροδέματος. Εκτός όμως από το κύριο δομικό υλικό, το υλικό και το είδος της στέγης (προτιμάται το δώμα και όχι η κεραμιδοσκεπή), το υλικό των παραθύρων, οι πέργκολες και φυσικά η καύσιμη ύλη στα περιφερειακά του κύριου κτίσματος, (όπως αποθήκες, δέντρα στον κήπο, δεξαμενές πετρελαίου κ.α.) καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό, αν το κτίριο θα καεί ή όχι. Τα χαρακτηριστικά αυτά παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο, που μπορεί κανείς να δει σπίτια εντελώς καμένα, δίπλα σε σπίτια που έχουν μηδενικές ζημιές ή απλούς αποχρωματισμούς ή μικροεπιπτώσεις στα επιχρίσματα. Η παρουσία ξύλου ή άλλων εύφλεκτων υλικών σε κουφώματα και στέγη, αυξάνουν κατά πολύ την ευπάθεια και δυνητικά, καθιστούν μια οικία συνέχεια της καύσιμης ύλης, ειδικά σε ζώνες μίξης δασών-οικισμών (π.χ. Μάτι, Ιπποκράτειος Πολιτεία κ.α.).

Κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή
Τα χαρακτηριστικά αυτά και η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, έχουν σημαντική επίδραση στην τρωτότητα των κτισμάτων, τόσο στις πλημμύρες, όσο και στις δασικές πυρκαγιές και έχει βρεθεί ότι οδηγούν σε σημαντικές επιπτώσεις, τόσο στο επίπεδο των δομικών στοιχείων μιας οικοδομής, όσο και σε επίπεδο οικοσκευής. Ιδιαίτερα σημαντικό όμως, είναι το γεγονός, ότι τα ευπαθή κτίσματα είναι χώροι στους οποίους παρατηρούμε και ανθρώπινες απώλειες ή και τραυματισμούς.

Δεδομένου, ότι στατιστικές συσχετίσεις των παραπάνω χαρακτηριστικών με την ευπάθεια των κτιρίων, αλλά και την επικινδυνότητα για τους χρήστες τους, έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά από πολλά ερευνητικά κέντρα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, σε πολλά επιστημονικά φόρουμ των τελευταίων ετών, υπάρχουν εισηγήσεις για την άμεση θέσπιση πλαισίου και κανονισμών για την θωράκιση των κτιρίων και τον αντιπλημμυρικό και αντιπυρικό σχεδιασμό τους. Επιστήμονες και ινστιτούτα ανά τον πλανήτη ελπίζουν, ότι με την χαρτογράφηση των πιο τρωτών κτιρίων, αλλά και την πιστή εφαρμογή των κανονισμών, ειδικά σε επικίνδυνες περιοχές, θα δούμε μια σημαντική βελτίωση στην ανθεκτικότητα των οικισμών μας απέναντι στις αυξανόμενες καταστροφές, που φέρνει η κλιματική κρίση. Η ανθεκτικότητα αυτή είναι βέβαιο, ότι θα επηρεάσει συνολικά την ανθεκτικότητά μας ως κοινωνία, αφού το σπίτι, η επιχείρηση ή ο χώρος δουλειάς μας, συνδέονται άρρηκτα με την οικονομία και αποτελούν πολύ σημαντικά τμήματα της ζωής όλων μας.