Οι κυριότερες νομοθεσίες και τα διατάγματα που ρυθμίζουν τα ζητήματα ασφαλείας εργοταξίου στη Γερμανία και ο ρόλος του Συντονιστή Ασφαλείας & Προστασίας της Υγείας στην οργάνωση των μέτρων πρόληψης.

Σύμφωνα με τη θεωρία διαχείρισης κατασκευών, ένα εργοτάξιο είναι μια προσωρινή εγκατάσταση παραγωγής, που καθορίζεται από τον πελάτη, με στόχο την υλοποίηση ενός κατασκευαστικού έργου με τη βοήθεια εργατικού δυναμικού, μηχανημάτων και οικοδομικών υλικών. Οι συνεχείς αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον, το υψηλό σωματικό στρες, οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες και η συνεχής πίεση για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος, έχουν ως αποτέλεσμα οι κατασκευαστές και οι εργαζόμενοι, κυρίως εκείνοι που χειρίζονται τα μηχανήματα, να διατρέχουν υψηλό κίνδυνο. Σε σύγκριση με άλλους τομείς της οικονομίας, οι επαγγελματίες στον κατασκευαστικό κλάδο παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό ατυχημάτων και προβλημάτων υγείας.

Καταρχάς, όλοι όσοι ασχολούνται με την κατασκευή, εργάτες, αρχιτέκτονες, ειδικοί μηχανικοί, ή κατασκευαστές, υπόκεινται διαρκώς σε κινδύνους και επηρεάζονται εξίσου από τις συνθήκες ασφαλείας του εργοταξίου. Συνεπώς, προκειμένου να περιοριστούν όσο γίνεται περισσότερο τα ατυχήματα, η εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας και πρόληψης είναι μείζονος σημασίας. Εξίσου απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε τις πηγές ατυχημάτων, ώστε να μπορούν να ληφθούν τα αναγκαία προστατευτικά μέτρα. Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, η κατανομή των ατυχημάτων έχει ως εξής:

  • Μεταφορές και κυκλοφορία 30%
  • Εξόρυξη και κατασκευή 24%
  • Συντήρηση 14%
  • Αποσυναρμολόγηση 9%
  • Τρόποι λειτουργίας 6%

Στο πλαίσιο αυτό, η νομοθεσία έχει θεσπίσει διατάξεις στον Αστικό Κώδικα που θωρακίζουν την οδική ασφάλεια (BGB § 823 ευθύνη για αποζημίωση): «Όποιος […] παραβιάζει εξ αμελείας τη ζωή, το σώμα, την υγεία, την ελευθερία […] το άλλο πρόσωπο υποχρεούται να αποζημιώσει τη ζημιά που προέκυψε». Εν τούτοις, σε κανένα σημείο της παραγράφου δεν φαίνεται να υπάρχει μέριμνα για την οδική ασφάλεια εντός των εγκαταστάσεων του εργοταξίου.

Ειδικοί κανονισμοί υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία
Οι θεσπισμένοι κανόνες ασφαλείας δεν προστατεύουν μόνο την υγεία των εργαζομένων, αλλά παράλληλα συντελούν στον αξιόπιστο προγραμματισμό και στον ακριβέστερο υπολογισμό του χρόνου και του κόστους, συμβάλλοντας καθοριστικά στην επιτυχία του έργου. Για να αποφευχθούν στο μέτρο του δυνατού ατυχήματα ή ασθένειες, έχει ψηφιστεί μία σειρά κανονισμών: ο νόμος για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία (ArbSchG), το Διάταγμα στον Χώρο Εργασίας (ArbStättV), το Διάταγμα Βιομηχανικής Ασφάλειας (BetrSichV) και το Διάταγμα Εργοταξίου (BaustellV).

Ο νόμος περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (ArbSch), επιδιώκει να διασφαλίσει και να βελτιώσει την υγεία όλων των εργαζομένων μέσω κατάλληλων μέτρων. Μεταξύ άλλων, ο νόμος αναφέρεται στην εκπόνηση μίας μελέτης κινδύνου, η οποία θα περιλαμβάνει, εκτός από τις φυσικές, χημικές και βιολογικές επιπτώσεις στην υγεία, και τους κινδύνους που προκύπτουν από τον σχεδιασμό εκτέλεσης της κατασκευής. Από την άλλη πλευρά, το Διάταγμα για τους Χώρους Εργασίας (ArbStättV) ορίζει τι πρέπει να τηρεί ο εργοδότης κατά τη δημιουργία και τη λειτουργία των χώρων εργασίας, αναφορικά με την υγεία και την σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων. Στη συνέχεια, το Διάταγμα για τη Βιομηχανική Ασφάλεια και Υγεία (BetrSichV), ρυθμίζει την παροχή εξοπλισμού εργασίας από τον εργοδότη, τη χρήση ειδικού εξοπλισμού από τους εργαζόμενους και τη λειτουργία συστημάτων που απαιτούν παρακολούθηση, τα οποία δυνητικά θέτουν σοβαρούς κινδύνους, όπως έκθεση σε ατμό ή πίεση και φαινόμενα εκρήξεων ή πτώσεων. Ειδικότερα, το Διάταγμα Εργοταξίου (BaustellV) χρησιμεύει για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων στα εργοτάξια. Όπως προαναφέραμε, σε σύγκριση με άλλους τομείς οι επαγγελματίες του κατασκευαστικού κλάδου είναι περισσότερο ευάλωτοι σε ατυχήματα και πάσχουν συχνότερα από προβλήματα υγείας.

Στάδια σχεδιασμού
Το Διάταγμα για το Εργοτάξιο (BaustellV) ορίζει ότι η εκάστοτε εταιρεία είναι υπεύθυνη για την ασφάλεια των εργαζομένων κατά τη διάρκεια των οικοδομικών εργασιών. Αλλά συνήθως, δεν δραστηριοποιείται μόνο μία εταιρεία σε ένα εργοτάξιο και καθεμία αναπτύσσει τα δικά της σχέδια προστασίας, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη σύγχυση και αναποτελεσματικότητα. Σύμφωνα με το ίδιο διάταγμα, ο πελάτης είναι υπεύθυνος για την τήρηση και την επίβλεψη των μέτρων ασφαλείας και έχει τη δυνατότητα να αναλάβει αυτοπροσώπως την υποχρέωση αυτή ή να την αναθέσει σε κάποιον εξωτερικό φορέα, ο οποίος είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος για το ρόλο του συντονιστή (Συντονιστής Ασφάλειας και Προστασίας της Υγείας «SiGeKo»). Έτσι, ολόκληρο το εργοτάξιο μπορεί να αξιολογηθεί επισταμένα και να προσδιοριστούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι, με αποτέλεσμα τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας και πρόληψης να συντονίζονται πολύ πιο αποτελεσματικά. Το επίπεδο ασφαλείας αυξάνεται και οι επαγγελματίες δρουν σε ένα πιο φιλικό εργασιακό περιβάλλον.

Ο ορισμός ενός εξωτερικού συντονιστή πρέπει να γίνεται στην αρχή της φάσης σχεδιασμού του κατασκευαστικού έργου, έγκαιρα και ενυπόγραφα. Εάν αυτή η μεταβίβαση δεν πραγματοποιηθεί, ο κατασκευαστής έχει άμεση ευθύνη για τις συνθήκες ασφαλείας στο εργοτάξιό του. Το έργο πρέπει να αναφερθεί στην αρμόδια αρχή δυο βδομάδες πριν από την έναρξη των εργασιών, ενώ η προειδοποίηση πρέπει να εμφανίζεται εμφανώς στο εργοτάξιο.

Ο εντεταλμένος συντονιστής, παρουσιάζει αναλυτικό σχέδιο ασφαλείας και προστασίας της υγείας των εργαζομένων (σχέδιο SiGe), το οποίο περιέχει όλες τις σημαντικές διατάξεις και τους κανονισμούς που θα πρέπει να εφαρμόζονται στο εργοτάξιο. Η βάση για τα εν λόγω μέτρα προέρχεται από τους κανονισμούς DGUV, οι οποίοι εκδίδονται από τους ασφαλιστικούς φορείς ατυχημάτων. Όλες οι επιμέρους εργασίες στο εργοτάξιο εκτελούνται σύμφωνα με τους κανονισμούς DGUV των οικοδομικών επαγγελματικών ενώσεων και ανατίθενται στους αντίστοιχους τομείς δραστηριότητας. Σε περίπτωση μεταγενέστερων εργασιών στο κτίριο, θα πρέπει να συνταχθεί εκ των προτέρων νέο έγγραφο με τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Οι διαδικασίες αυτές αναφέρονται αναλυτικα και στην Προστασία της Ασφάλειας και της Υγείας των Εργαζομένων.

Φάση εκτέλεσης
Η σωστή εφαρμογή των εκτεταμένων μέτρων ασφαλείας, τα οποία προσδιορίστηκαν πριν από τον σχεδιασμό, θα βρίσκεται σε συνεχή επίβλεψη από τον Συντονιστή Ασφάλειας και Προστασίας της Υγείας (SiGeKo) καθ’ όλη τη διάρκεια των οικοδομικών έργων. Ο συντονιστής είναι υποχρεωμένος να διασφαλίζει ότι όλες οι εμπλεκόμενες εταιρείες συμμορφώνονται με τις προδιαγεγραμμένες απαιτήσεις. Από την πλευρά τους, οι εργοδότες με την υποστήριξη του συντονιστή, θα πρέπει να παρακολουθούν την άρτια εκτέλεση των εργασιακών διαδικασιών. Σύμφωνα με το αυστηρό πλαίσιο που θέτει η Εργοταξιακή Διάταξη, οι εργαζόμενοι ανεξαιρέτως υποχρεούνται να τηρούν τα ενδεδειγμένα μέτρα.

Είναι γεγονός, ότι οι συνθήκες και οι απαιτήσεις εργασίας αλλάζουν συνεχώς στο εργοτάξιο. Οι μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες, απαιτούν από όλους τους εμπλεκόμενους να προσαρμόζονται καθημερινά σε διαφορετικά εργασιακά περιβάλλοντα. Ενδεικτικοί παράγοντες που ενισχύουν την πιθανότητα ατυχημάτων είναι η εργασία σε μολυσμένες περιοχές, το ύψος, η πίεση χρόνου και προθεσμίας, καθώς και η χρήση ή μετακίνηση βαρέων μηχανημάτων και υλικών. Εάν οι συνθήκες αλλάξουν κατά την πορεία του κατασκευαστικού έργου (νέες εταιρείες, αλλαγές προσωπικού, αλλαγές στην κατασκευή κ.λπ.), ο συντονιστής πρέπει να προσαρμόσει το σχέδιο SiGe, εφόσον αυτό κρίνεται απαραίτητο. Οι αλλαγές πρέπει να ανακοινωθούν άμεσα και φυσικά να τηρηθούν από το σύνολο του προσωπικού.

Επιπλέον εάν είναι αναγκαίο, ο SiGeKo συντονίζει τις δράσεις των επιμέρους εταιρειών, ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη συνεργασία μεταξύ τους. Για να γίνει αυτό, προγραμματίζει συναντήσεις ασφαλείας και επιθεωρήσεις του χώρου, όποτε χρειάζεται.

Λίστες ελέγχου και εξοπλισμός εργοταξίου
Κάθε κατασκευαστικό έργο πρέπει να ελέγχεται ξεχωριστά για τη λήψη απαραίτητων μέτρων πρόληψης και προστασίας. Οι λίστες ελέγχου βοηθούν τους κατασκευαστές, τους επιχειρηματίες και τους συντονιστές στην επίβλεψη του εξοπλισμού του εργοταξίου.

Λίστα γενικών καθηκόντων:

  • Τήρηση των κανονισμών και των νομικών διατάξεων
  • Παράδοση ατομικών σχεδίων προστασίας για τη χρήση ειδικού εξοπλισμού στους εργαζόμενους
  • Μελέτη και προσδιορισμός των διαδικασιών εργασίας με γνώμονα πάντοτε την ασφάλεια του ανθρώπινου δυναμικού
  • Οι εργαζόμενοι είναι άρτια εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι σχετικά με τα καθήκοντα που έχουν αναλάβει
  • Υπάρχει γνώση πρώτων βοηθειών για καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης
  • Γίνονται τακτικοί έλεγχοι για την άρτια εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας και πρόληψης
  • Ειδικότερα για τα εργοτάξια που βρίσκονται σε εγκαταστάσεις εργοστασίου: εφαρμογή των μέτρων που συμφωνήθηκαν με τον φορέα εκμετάλλευσης
  • Ανακοίνωση των κανονισμών πυροπροστασίας, εάν υπάρχουν
  • Μέριμνα για χώρους αποθήκευσης και προγραμματισμός για την αποθήκευση επικίνδυνων υλικών
  • Διαχωρισμός των χωρών εργασίας από τις οδούς κυκλοφορίας οχημάτων
  • Τήρηση των ειδικών μέτρων στις επικίνδυνες περιοχές του εργοταξίου (π.χ. κατά την αποθήκευση υγρού αερίου) και των αποστάσεων ασφαλείας
  • Σχεδιάσμός της εσωτερικής μετακίνησης (π.χ. συντονισμός γερανών, προσωπικός εξοπλισμός παραλαβής, ανυψωτικά κατασκευής, αποστάσεις ασφαλείας για οχήματα, δρόμοι εργοταξίου κ.α.)
  • Προσδιορισμός των διαδικασιών μεταφοράς
  • Συντονισμός των χρόνων παράδοσης με ελαχιστοποίηση των χρόνων αναμονής και αποθήκευσης
  • Ύπαρξη οδηγών σε περίπτωση μειωμένης ορατότητας ή αναστροφής
  • Σχεδιασμός του χώρου του συνεργείου (συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού) ανάλογα με την πρόσβαση και τη ροή της κυκλοφορίας

Λίστα για ορισμό τοποθεσιών:

  • Ανυψωτικά, εναέριες πλατφόρμες εργασίας, ανυψωτικά κατασκευών και σιλό
  • Διατήρηση των απαραίτητων αποστάσεων από τις εναέριες γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος

Λίστα παροχής ηλεκτρικού ρεύματος:

  • Εγκατάσταση και επισκευή των συστημάτων και του εξοπλισμού από εξειδικευμένους ηλεκτρολόγους
  • Χρήση ειδικών σημείων σίτισης
  • Σχεδιασμός φωτισμού και μέριμνα για φωτισμό ασφαλείας (φωτισμός έκτακτης ανάγκης)

Λίστα για τον σχεδιασμό κοινωνικών εγκαταστάσεων (δωμάτια υγιεινής, δωμάτια διαλειμμάτων και αναμονής, δωμάτια πρώτων βοηθειών και διαμονής) με βάση την πληρότητα του εργοταξίου:

  • Αίθουσες διαλειμμάτων, εάν είναι δυνατό με προθάλαμο στην είσοδο
  • Αποχωρητήρια ή πλυντήρια, εγκαταστάσεις τουαλέτας, αποδυτήρια
  • Τακτικός καθαρισμός των δωματίων
  • Λίστα για την κυκλοφοριακή ασφάλεια:
  • Το εργοτάξιο και οι οδοί κυκλοφορίας έχουν ασφαλιστεί
  • Κατάρτιση σχεδίου οδικής σήμανσης και οδικής νομοθεσίας για την περιοχή του εργοταξίου
  • Χρήση ρούχων υψηλής ορατότητας σε χώρους δημόσιων συγκοινωνιών
  • Τακτικός έλεγχος της κατάστασης των εγκαταστάσεων οδικής ασφάλειας
  • Σε περίπτωση σιδηροδρομικών εργασιών, εφαρμογή των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί με τον σιδηροδρομικό φορέα (π.χ. κλείσιμο τροχιάς, φύλακες)
  • Χρήση επαρκούς και άψογου υλικού φραγμού

Λίστα για την προστασία του περιβάλλοντος:

  • Απομάκρυνση των απορριμμάτων και αποθήκευση των διαφορετικών τύπων αποβλήτων
  • Ανακύκλωση των ΑΕΚΚ
  • Εφαρμογή μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος από το θόρυβο
  • Μέτρα για την προστασία του νερού.