Ο φωτισμός των σηράγγων και των υπογείων έργων στην Ελλάδα, τα σημεία-«κλειδιά» που τον αφορούν και το τι επιφυλάσσει το μέλλον για αυτόν ήταν τα ζητήματα που συζήτησε το Build με τον Κωνσταντίνο Τσιαμούρα, ηλεκτρολόγο μηχανικό, μέλος της Ελληνικής Επιτροπής Σηράγγων και Υπογείων Έργων και προϊστάμενο η/μ έργων στην Αυτοκινητόδρομος Αιγαίου ΑΕ.

Ποια η υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα στον φωτισμό οδικών σηράγγων;

Πλέον, η Ελλάδα διαθέτει ένα σύγχρονο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, που συμπεριλαμβάνει μεγάλο αριθμό σηράγγων. Αναμενόμενα, λοιπόν, παρατηρείται πληθώρα συστημάτων φωτισμού που έχει μελετηθεί και κατασκευαστεί με διαφορετικά πρότυπα/μεθοδολογίες. Στο ίδιο πλαίσιο, έγκειται και η διαφορά στις τεχνολογίες που εφαρμόζονται πια σε κάθε έργο. Σημαντικός παράγοντας είναι και η συντήρηση του συστήματος φωτισμού: πρόκειται για αντικείμενο ειδικών απαιτήσεων, τεχνικών (λόγω της εξειδικευμένης τεχνολογίας ασφαλείας κατά την εκτέλεση αφού πρόκειται για εργασία σε ύψος) και κυκλοφοριακών (αφού για την εκτέλεσή τους απαιτούνται κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, με επίπτωση στην ομαλή κυκλοφορία).

Ποιο είναι σήμερα το κανονιστικό πλαίσιο στην Ελλάδα για τον φωτισμό σηράγγων;

Βάσει της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας, οι σήραγγες μήκους άνω των 500 μ. που ανήκουν στο Διευρωπαϊκό Δίκτυο οφείλουν να διαθέτουν σύστημα φωτισμού. Ειδικότερα, αναφορικά με τις απαιτήσεις λειτουργικότητας που η εγκατάσταση φωτισμού πρέπει να επιτελεί, ο φωτισμός κατηγοριοποιείται σε κανονικό φωτισμό (εξασφαλίζοντας κατάλληλη ορατότητα για τους οδηγούς σε όλο το μήκος της σήραγγας ημέρα και νύχτα), φωτισμό ασφαλείας (παρέχει ελάχιστη ορατότητα στους χρήστες, ώστε να μπορούν να εγκαταλείψουν τη σήραγγα με τα οχήματά τους σε περίπτωση βλάβης/διακοπής ρεύματος εντός της) και φωτισμό εκκένωσης (για την καθοδήγηση των χρηστών ώστε να εγκαταλείψουν τη σήραγγα πεζή, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης). Στο ίδιο πλαίσιο είναι και η τεχνική εθνική νομοθεσία, μέσω της ενσωμάτωσης των ισχυόντων ευρωπαϊκών κανονισμών στα εκάστοτε συμβατικά τεύχη των έργων παραχώρησης και προσφάτως (Οκτ. 2024) με τον «Νέο κανονισμό μελετών φωτισμού υπαίθριων οδικών έργων και σηράγγων» που έχει υποχρεωτική εφαρμογή σε όλα τα δημόσια έργα και μελέτες από τον Φεβρουάριο του 2025.

Ποια είναι σημεία-«κλειδιά» στον φωτισμό σηράγγων και υπογείων έργων;

Ο φωτισμός σηράγγων είναι απαραίτητος και πιο απαιτητικός την ημέρα, επειδή το μάτι του οδηγού, προσλαμβάνοντας την αυξημένη φωτεινότητα της ημέρας, χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα μέχρι να προσαρμοστεί στο σκοτεινό περιβάλλον της σήραγγας. Για την αποφυγή λοιπόν του (επικίνδυνου) φαινομένου «black hole effect», απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός του φωτισμού, που συνήθως περιλαμβάνει:

• ζώνη εισόδου, όπου το επίπεδο φωτισμού ενισχύεται εντός σήραγγας για κάποια απόσταση από την είσοδο (ενώ προσαρμόζεται αυτόματα ανάλογα με την εξωτερική φωτεινότητα αναλόγως των καιρικών συνθηκών μέσω ειδικού συστήματος ανάδρασης).

• Η φωτεινότητα μειώνεται σταδιακά κατά μήκος της σήραγγας, οδηγώντας στην εσωτερική ζώνη που αντιστοιχεί στην υπόλοιπη σήραγγα. Στη ζώνη αυτή, το επίπεδο φωτισμού είναι σταθερό και χαμηλότερο από ό,τι στη ζώνη εισόδου.

• Σε ορισμένες σήραγγες, ιδιαίτερα εάν υπάρχει κίνδυνος θάμβωσης στην έξοδο λόγω του προσανατολισμού τους, υπάρχει και ζώνη ενίσχυσης της εξόδου.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον για τον φωτισμό σηράγγων και υπογείων έργων στην Ελλάδα;

Η επόμενη γενιά φωτισμού σηράγγων είναι ήδη γεγονός. Η εξέλιξη έγκειται κυρίως στην τεχνολογία υλικών κατασκευής φωτιστικών σωμάτων καθώς και του συστήματος επιτήρησης και ελέγχου. Σε μεγάλο αριθμό οδικών σηράγγων των έργων παραχώρησης ο φωτισμός υλοποιείται πλέον 100% με φωτιστικά LED. Επίσης, ενσωματώνονται ειδικά συστήματα/πρωτόκολλα, που μπορούν να επιτηρούν real time το κάθε φωτιστικό, ενημερώνοντας τον διαχειριστή της σήραγγας και προτείνοντας ενέργειες συντήρησης.

Παρέχουν, επιπλέον, δυνατότητες προσαρμογής του φωτισμού εντός της σήραγγας δυναμικά και αναλόγως τις εξωτερικές συνθήκες και σε απόλυτη σύγκλιση με τις απαιτούμενες καμπύλες φωτεινότητας των προτύπων (τεχνολογία dimming). Παρέχεται, έτσι, αυξημένο επίπεδο ασφάλειας, αξιοπιστίας και άνεσης οδήγησης ενώ επιτυγχάνεται και σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας (περίπου 60% συγκριτικά με ένα συμβατικό σύστημα υψηλής πίεσης νατρίου) συμβάλλοντας στον στόχο της βιωσιμότητας και της μείωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των έργων υποδομής.