Σε μία διαφορετική διαδικασία μορφογένεσης στην αρχιτεκτονική, αυτή στην οποία το (άκτιστο) κενό αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία του (κτισμένου) πλήρους, αναφέρθηκε, στο πλαίσιο της ημερίδας «ΕΣΩ», ο Γιώργος Τσολάκης. Ο καταξιωμένος Έλληνας αρχιτέκτονας αναφέρθηκε σε τρία projects που σχεδίασε το γραφείο του και αντιστοίχισε το κάθε ένα τους με την αυλή, την αλάνα και την πλατεία, εξηγώντας πώς το κενό μπορεί να αποτελέσει καταλυτικό παράγοντα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης.

«Το πλήρες γεννιέται μέσα στο κενό»
Είπε αρχικά ο κ. Τσολάκης: «Χαρακτηρίζουμε ως κενό το άκτιστο, το τίποτα. Αντίθετο του κενού είναι το πλήρες, ο κτισμένος όγκος. Το πλήρες είναι το αποτέλεσμα που γεννιέται μέσα στο κενό. Καθώς κενό και πλήρες αλληλοορίζονται, η σύνθεσή τους νοηματοδοτεί και καθορίζει την ισορροπία του χώρου». Τα έργα στα οποία στάθηκε ο κ. Τσολάκης ήταν μία εξοχική κατοικία στην Αντίπαρο, ένα κέντρο εκπαίδευσης και πολιτισμού για παιδιά και εφήβους στου Ρέντη και το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών. «Η μορφογένεση τους», δήλωσε, «προέκυψε από το κενό, που αποτέλεσε τη γενεσιουργό αιτία του πλήρους» και αντιστοίχισε την αυλή με το κτίσμα στην Αντίπαρο, την αλάνα με τον εκπαιδευτικό χώρο και την πλατεία με το μουσείο.

Η αυλή της κατοικίας
Για το σπίτι στην Αντίπαρο, ο κ. Τσολάκης υπογράμμισε: «Το μέγεθος της αυλής του αποτελεί τη βασική δομική μονάδα που καθόρισε την έκταση και κλίμακα του κτιρίου. Η σύνθεση είχε ως επίκεντρο το κενό και μέσα από πολλαπλασιασμούς και υποδιαιρέσεις πήραν μορφή τα μεγέθη των στοιχείων του κτιρίου. Η αυλή, πάντως, παρέμεινε κρυμμένη από τον εξωτερικό κόσμο για να τονιστεί ο ιδιωτικός χαρακτήρας του έργου και να καλυφθεί η ανάγκη των ενοίκων για προστασία και ηρεμία».

Η αλάνα του σχολείου
Σχετικά με το εκπαιδευτικό ίδρυμα στου Ρέντη, ο κ. Τσολάκης επεσήμανε: «Η πυκνότητα της περιοχής και η ανάγκη για προστασία των παιδιών ώθησε σε ένα εσωστρεφές, συμπαγές ογκοπλαστικό από όπου αφαιρούσαμε τμήματα. Υπαίθριοι χώροι παιχνιδιού και κλειστές αίθουσες συνυπάρχουν φτιάχνοντας ένα πολύπλοκο σύμπλεγμα κενού-πλήρους. Μέσα στον συμπαγή όγκο πρωταγωνιστεί το κενό, η αλάνα. Επιμέρους κενά (αυλές, γήπεδα, αίθρια, κήπους, κερκίδες) διαπερνούν το κτισμένο. Η αλάνα επεκτείνεται στον όροφο μέσω ραμπών, σκαλών, κερκίδων. Το πλήρες γίνεται πορώδες».

Η πλατεία του Μουσείου
Για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας στην Ακαδημία Πλάτωνος, ήτοι την αναφορά για την πλατεία, ο κ. Τσολάκης είπε: «Οι αρχαιολογικές ανασκαφές από τη μία πλευρά του άλσους και το νέο μουσείο από την άλλη διαμορφώνουν ένα δίπολο πλατείας-άλσους. Το κενό, εδώ, οριοθετείται από τη δυναμική της πόλης, η οποία αλληλεπιδρά νοητά με το άλσος ορίζοντας χώρο και κτίριο. Το κενό της πλατείας αποτελεί την αρχή της ανάπτυξης των κτιρίων, μετατρέποντας τον αρχαίο ναό από κλειστό, εσωστρεφές ιερό άβατο σε ανοικτό, εξωστρεφή, δημόσιο χώρο. Το σχήμα του κενού, η πλατεία, αποτελεί τον πρωταγωνιστή του χώρου».

«Τι είναι σε θέση να κάνει το κενό;»
Όταν, λοιπόν, πρόκειται για τη δημιουργία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, το κενό, εξηγεί κ. Τσολάκης, μπορεί «να αποτελέσει αφετηρία για επίλυση της σύνθεσης και να καθορίσει το βασικό μέγεθος του πλήρους, που θα επηρεάσει τη δομή του κτιρίου και θα δημιουργήσει νέες σχέσεις μεταξύ του έσω και του έξω». Επίσης, το κενό μπορεί «να καθορίσει, με πρόσθεση και επανάληψη, τον ρυθμό του κτιρίου και, με αφαίρεση, τον όγκο του, αλλά και να ορίσει και να συνδέσει τα ετερόκλητα στοιχεία του χώρου και της πόλης μέσω διανυσματικών κινήσεων. Ακόμη, ο εκάστοτε μετασχηματισμός του κενού αντιμετωπίζει διαφορετικά την ιδιωτικότητα σε κάθε κτίριο».

«Συνεργασία κενού-πλήρους»
Καταλήγοντας, ο κ. Τσολάκης υπογράμμισε: «Κενό και πλήρες είναι αντίθετα, μα τελικά συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ένα αρμονικό σύνολο. Το κενό, το άκτιστο, αποκτά την ίδια σημασία με το κτισμένο. Το έξω επηρεάζει το έσω και αντιστρόφως, καθορίζοντας τη δομή του κτιρίου».

Πρώτη δημοσίευση της είδησης στο καθημερινό newsletter Build