Η πρόληψη, η τήρηση των κανονισμών πυροπροστασίας, καθώς και η σωστή εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού μπορούν να περιορίσουν τα φαινόμενα πυρκαγιάς.

Ο μεγάλος αριθμός αστικών πυρκαγιών που καταγράφονται στην Ελλάδα και διεθνώς, υπογραμμίζει τη σημασία της αναβάθμισης της πυροπροστασίας σε κτίρια. Ενδεικτικά, σύμφωνα με στοιχεία του Πυροσβεστικού Σώματος Ελλάδας, τo 2021 καταγράφηκαν 4.120 περιστατικά πυρκαγιών σε κατοικίες, 316 σε κτίρια βιομηχανίας – βιοτεχνίας, 560 σε χώρους αποθήκευσης, 293 σε χώρους συνάθροισης κοινού, 141 σε κτίρια εκπαίδευσης κ.ά. Το 2021 οι αστικές πυρκαγιές είχαν σαν αποτέλεσμα το θάνατο 63 πολιτών, την πρόκληση εγκαυμάτων σε 25 και τον τραυματισμό 15 πολιτών και 1 πυροσβέστη. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία πυρκαγιών που καταγράφονται από τον Αμερικανικό Οργανισμό Πυροπροστασίας, NFPA, στις ΗΠΑ την περίοδο 2015 – 2019 το 75% των θανάτων πολιτών και το 72% των αναφερόμενων τραυματισμών, προκλήθηκαν από πυρκαγιές σε χώρους κατοικίας. Το 38% των θανάτων σε χώρους κατοικίας συνέβη κατά τη διάρκεια της εκκένωσης και το 30% κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Η ανάγκη σύστασης ενός πλήρους συστήματος πρόληψης
Τα στατιστικά στοιχεία και οι αναλύσεις ατυχημάτων πυρκαγιών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο αναδεικνύουν τη σημασία της ύπαρξης ενός ολοκληρωμένου πλαισίου πρόληψης που θα περιλαμβάνει την αποφυγή δημιουργίας συμβάντων που θα οδηγήσουν σε έναρξη και κλιμάκωση μιας πυρκαγιάς, την παθητική και ενεργητική πυροπροστασία, την οργάνωση της ετοιμότητας αντιμετώπισης της πυρκαγιάς και της προστασίας όλων όσων κινδυνεύουν από αυτή και την αποκατάσταση των συνεπειών.

Στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου πλαισίου για την πυροπροστασία θα πρέπει οι κίνδυνοι πυρκαγιάς να περιλαμβάνονται στην εκτίμηση επικινδυνότητας – τρωτότητας κάθε περιοχής. Ζητήματα όπως ο χωροταξικός σχεδιασμός, οι αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ κατοικιών, βιομηχανικών εγκαταστάσεων, δασικών εκτάσεων και άλλων δραστηριοτήτων, η εξασφάλιση μαζικών οδών διαφυγής, η αλληλεπίδραση κινδύνων, είναι μερικές παράμετροι που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε αυτή την κατεύθυνση.

Η σημασία της πρόληψης
Σημαντικό ζήτημα είναι η πρόληψη έναρξης μιας πυρκαγιάς σε κάθε χώρο (διαχείριση εύφλεκτων υλικών, έλεγχος πηγών ανάφλεξης κ.λπ.) και ο σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης με καθορισμό ρόλων και διαδικασιών, επάρκεια προσωπικού και μέσων, κατάλληλη εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων για τις απαιτούμενες δράσεις σε περίπτωση μιας πυρκαγιάς (π.χ. διαδικασίες πυρόσβεσης, απεγκλωβισμού και διάσωσης, ασφαλής εκκένωση αν απαιτείται, ειδική μέριμνα για ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού κ.ά.).

Στους χώρους εργασίας η προστασία από πυρκαγιές περιλαμβάνεται στις διαδικασίες εκτίμησης και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου (Ν.3850/2010 κ.ά.). Οι διαδικασίες αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν και στο πλαίσιο ευρύτερα της πρόληψης σε χώρους όπου συνυπάρχουν εργαζόμενοι και άλλες ομάδες πληθυσμού (π.χ. χώροι εκπαίδευσης, υγείας – πρόνοιας, αθλητισμού, εστίασης και άλλοι συνάθροισης κοινού). Σημαντικό είναι το ζήτημα της τήρησης των μέτρων ασφάλειας για διάφορες εγκαταστάσεις (π.χ. προδιαγραφές, συντήρηση και ύπαρξη διαδικασιών και συστημάτων ασφαλείας για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, υγρών καυσίμων, υγραερίου κ.ά).

Εκπαίδευση σε ζητήματα πυρασφάλειας
Αποτελέσματα από έρευνες του ΕΛΙΝΥΑΕ (βλ. περιοδικό ΕΛΙΝΥΑΕ τ. 78, τ. 82, τ. 87), αναδεικνύουν ελλείψεις, αλλά και δυνατότητες αξιοποίησης των διαδικασιών υγείας και ασφάλεια της εργασίας (ΥΑΕ). Διαπιστώθηκε χαμηλός βαθμός ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών για θέματα ασφάλειας στο σπίτι και ειδικότερα για την πρόληψη και προστασία από πυρκαγιά και άλλες φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, καθώς και για το σχέδιο έκτακτης ανάγκης περιλαμβανομένης της εκκένωσης. Διαπιστώθηκε όμως, με στατιστικά σημαντική διαφορά, ότι η ενημέρωση και εκπαίδευση στους χώρους εργασίας για την ΥΑΕ, την πυροπροστασία κ.ά., καθώς και η λειτουργία θεσμών ΥΑΕ όπως ο Τεχνικός ασφάλειας και η ΕΥΑΕ, συμβάλουν στην ετοιμότητα του πληθυσμού απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους.

Παθητική και ενεργητική πυροπροστασία
Η εφαρμογή μέτρων παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας ανάλογα με το είδος των κτιρίων, αποτελεί κομβικό ζήτημα για την προστασία εργαζομένων και πληθυσμού. Για την παθητική πυροπροστασία εφαρμόζονται κατασκευαστικές προβλέψεις ώστε να εξασφαλίζεται η ύπαρξη ασφαλών οδεύσεων διαφυγής και εξόδων κινδύνου (πυραντοχή, πρόβλεψη της διαδρομής καπνού και αερίων), ο διαχωρισμός του κτιρίου σε πυροδιαμερίσματα, η στατική επάρκεια των φερόντων στοιχείων, η διαμόρφωση του κτιρίου ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα προσέγγισης και δράσης της Πυροσβεστικής κ.ά.

Η ενεργητική πυροπροστασία αφορά στον εξοπλισμό και τις προγραμματισμένες δραστηριότητες που ενεργοποιούνται με την εμφάνιση ή κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς (πυροσβεστήρες, συστήματα συναγερμού και πυρανίχνευσης, μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης κ.ά.). Σημαντικές παράμετροι είναι η τήρηση των προδιαγραφών σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα και τη νομοθεσία, η διασφάλιση της προσβασιμότητας, ο έλεγχος και η συντήρηση υποδομών και εξοπλισμού, η σήμανση οδεύσεων διαφυγής, εξόδων κινδύνου και πυροσβεστικού εξοπλισμού, ο φωτισμός ασφαλείας κ.ά.

Νόμοι και προδιαγραφές
Για τις προβλέψεις παθητικής και ενεργητικής πυροπροστασίας στη χώρα μας εφαρμόζεται ο νέος κανονισμός πυροπροστασίας κτιρίων (ΠΔ 41/2018) για τα «νέα» κτίρια (που έχουν πάρει άδεια οικοδομής μετά το Φεβρουάριο του 1989) και ισχύουν και μια σειρά πυροσβεστικές διατάξεις για τα «υφιστάμενα» κτίρια. Εφαρμόζονται, επίσης, ειδικοί κανονισμοί ανάλογα με το είδος της εγκατάστασης ή του κτιρίου.

Όταν πραγματοποιούνται αλλαγές σε έναν χώρο θα πρέπει να εξασφαλίζεται η τήρηση των σχετικών προδιαγραφών πυροπροστασίας. Για παράδειγμα, όταν πραγματοποιούνται αλλαγές για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων η πυροπροστασία θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, δεδομένου ότι δεν επιβάλλεται ανανέωση της μελέτης παθητικής πυροπροστασίας. Το τραγικό γεγονός με την πυρκαγιά το 2017 στον πύργο κατοικιών Γκρένφελ στο Λονδίνο που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο 72 ανθρώπων και τον τραυματισμό εκατοντάδων, υπογραμμίζει αυτό το ζήτημα. Στους παράγοντες που αναφέρονται ότι συνέβαλαν στην τραγωδία ήταν, μεταξύ άλλων, η πολύ γρήγορη εξάπλωση της φωτιάς σε όλο το πολυώροφο κτίριο λόγω της εύφλεκτης επένδυσης της πρόσοψης του κτιρίου και των παραθύρων.

Η συνδυασμένη εφαρμογή του συνόλου της σχετικής νομοθεσίας με έμφαση στην πρόληψη και στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, ο έλεγχος εφαρμογής από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους, η επικαιροποίηση της νομοθεσίας και των κανονισμών όπου απαιτείται, η εξασφάλιση της επάρκειας του προσωπικού των υπηρεσιών που σχετίζονται με την πολιτική προστασία και του απαραίτητου εξοπλισμού και μέσων, η συστηματική ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων, αποτελούν βασικές πλευρές για την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου πυροπροστασίας, λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες προκλήσεις.

*Δρ Παρασκευή Γεωργιάδου, Τομέας Έρευνας & Ανάπτυξης, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.)