Η κατάρτιση της νέας γενιάς των μηχανικών με αφορμή την εξέλιξη της τεχνολογίας, ο αντισεισμικός σχεδιασμός αλλά το ίδιο το επάγγελμα του μελετητή βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνομιλίας μας με έναν από τους πιο έμπειρους μηχανικούς της Ελλάδας.
Αναμφισβήτητα, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Η χρηματοδότηση από Ταμείο Ανάκαμψης και η πρόοδος της τεχνολογίας δημιουργούν νέες συνθήκες για τον κατασκευαστικό κλάδο. Έναντι αυτών των προκλήσεων οι μελετητές θα διαδραματίσουν κομβικό ρόλο καθώς η επιτυχής και έγκαιρη ολοκλήρωση των μεγάλων έργων θα κριθεί από τη δική τους δουλειά. Ο Δημήτρης Μπαϊρακτάρης μοιράζεται τους προβληματισμούς και τις σκέψεις του, αλλά και θυμάται τα έργα που άφησαν το μεγαλύτερο αποτύπωμα. «Αν πιστεύεις στο έργο που κάνεις, να το φτάσεις ως το τέλος» το μήνυμά του μετά από 62 ολόκληρα χρόνια αδιάκοπης παρουσίας στον χώρο των μελετών.
Καλή η τεχνολογία, αλλά…
Οι προοπτικές που δημιουργούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τους άλλους χρηματοδοτικούς πόρους είναι ευοίωνες, καθώς προηγήθηκε μια δεκαετία ύφεσης με υπολείμματα δημόσιων έργων, σημειώνει ο Δημήτρης Μπαϊρακτάρης, ωστόσο υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα που σχετίζεται με το υπάρχον μελετητικό δυναμικό. «Αυτό που ονομάζουμε παλιά φρουρά έχει πλέον αποσυρθεί και δεν είναι αμελητέο. Ήταν το μελετητικό δυναμικό που είχε δραστηριοποιηθεί πριν από την ψηφιακή εξέλιξη και πολύ πριν υπάρξει η γιγάντωση των έργων. Προσαρμόστηκε όμως πολύ εύκολα στην εξέλιξη των μέσων, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία. Τώρα, λοιπόν, πολλά πράγματα τα εμπιστευόμαστε στο λογισμικό, το οποίο βοηθάει προσφέροντάς μας πρωτόγνωρες δυνατότητες, αλλά απομακρύνει από την άμεση εμπειρία και την τεχνική γνώση», επισημαίνει και συμπληρώνει: «Η γνώση που κουβαλούσαμε στα τυπολόγια έχει μεταφερθεί στα λογισμικά που δεν τη βλέπει κανείς. Αυτή η γνώση σε κρατούσε πολύ κοντά και στις θεωρητικές βάσεις, χωρίς να χάνεις την επαφή με το πρωτογενές αντικείμενο. Οι νέες γενιές λοιπόν δεν το έχουν σε μεγάλο βαθμό και μπορεί να συμβούν φαινόμενα υπερδιαστασιολόγησης και κατ’ επέκταση υπερβολικού κατασκευαστικού κόστους».
Πρέπει να αλλάξουν πολλά στο πανεπιστήμιο
Σε αυτήν την πρακτική γνώση, λοιπόν, ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος του Πολυτεχνείου και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης; «Παρότι είμαι μελετητής έμαθα όλα αυτά τα χρόνια να λέω μια κουβέντα: ο σωστός μελετητής γίνεται στο εργοτάξιο. Εκεί βλέπεις τις συνθήκες κατασκευής, τις λύσεις που πρέπει να δώσει η μελέτη, το ρεαλιστικό και αυτό που θα φέρει αποτέλεσμα», τονίζει. «Είχαμε την τύχη τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα έργα που έχουμε κάνει να βρίσκονται στην περιοχή των Αθηνών, και είμαστε -εγώ και οι συνεργάτες μου- συχνά στο εργοτάξιο γιατί βοηθούμε και μαθαίνουμε πολλά», τονίζει σημειώνοντας: «Θα έπρεπε λοιπόν το πρόγραμμα σπουδών να περιλαμβάνει πρακτική άσκηση στο εργοτάξιο. Στα πανεπιστήμια δυστυχώς έχει επικρατήσει η τάση ότι ο καθηγητής πρέπει να κρίνεται βάσει των δημοσιεύσεών του. Έτσι και στο Πολυτεχνείο, υπάρχουν αρκετοί καθηγητές με παράλληλη παρουσία στη μελέτη και κατασκευή έργων, αλλά το μεγαλύτερο μέρος έχει επικεντρωθεί στην ακαδημαϊκή-θεωρητική αντίληψη μονάχα».
Απαιτείται ενοποίηση του κανονιστικού πλαισίου
Όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό του κανονιστικού πλαισίου, ο κ. Μπαϊρακτάρης εκτιμά πως πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στη διαστασιολόγηση, επισημαίνοντας μάλιστα την ύπαρξη πολλών και αντικρουόμενων πολλές φορές αρχών που δυσκολεύουν το έργο του μελετητή. «Έχει γίνει πολλή δουλειά στον εξευρωπαϊσμό των κανονισμών με τους Ευρωκώδικες και στα θέματα της ανάλυσης το τοπίο είναι σαφές. Τα θέματα της διαστασιολόγησης όμως μοιάζουν περισσότερο με… συνταγές μαγειρικής. Έχουμε ογκώδη στοιχεία και αντικρουόμενες διατάξεις, ή ακόμη και διατάξεις που δεν συμφωνούν με τις γενικές αρχές σχεδιασμού. Δημιουργείται λοιπόν πρόβλημα στην εφαρμογή, γιατί απαιτείται η χρήση πολλών Ευρωκωδίκων σε κάθε μελέτη».
Τι πρέπει να αλλάξει στην αντισεισμικότητα
Από τη συζήτηση φυσικά δεν θα μπορούσε να απουσιάζει το θέμα της αντισεισμικότητας. Έχουμε γερά σπίτια στην Ελλάδα και πρέπει να αλλάξει κάτι στον κανονισμό; «Η Ελλάδα είναι σεισμογενής αλλά έχει πολλά μικρά ρήγματα, που δεν απελευθερώνουν μεγάλη ενέργεια. Οι προπολεμικές κατασκευές λοιπόν θα έχουν πρόβλημα σε έναν ισχυρό σεισμό, κάποιες πιλοτές που δεν έχουν τούβλα είναι πιο ευαίσθητες ή τα κτίρια στα οποία φταίει το επιφανειακό στρώμα του εδάφους, όπως τα κτίρια σε πλαγιά», υπογραμμίζει. «Ο αντισεισμικός κανονισμός έχει σημεία προς βελτίωση. Ο σκοπός είναι η μη κατάρρευση του κτιρίου. Σωστό μεν, αλλά και οι ζημιές δεν είναι πάντα επισκευάσιμες. Στις γέφυρες το έχουμε καταφέρει, ανακαλύψαμε τρόπους τα εφάδρανα κάτω από τις δοκούς να λειτουργούν συγχρόνως και ως στοιχεία σεισμικής μόνωσης. Πρέπει να αλλάξει λίγο το σκεπτικό και να μην περιμένουμε ένα κτίριο να φτάσει στα όριά του».
Το παράδειγμα του ΣΕΦ
Από όλα τα έργα που έχει μελετήσει, ένα είναι αυτό που ξεχωρίζει περισσότερο για τις τεχνικές δυσκολίες του, αλλά και την κατασκευαστική αρτιότητά του. «Το πιο δύσκολο και κρίσιμο έργο ήταν το ΣΕΦ. Ένα πρωτόγνωρο έργο αντικειμενικά. Τότε δεν είχαμε και σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία για χωρικές αναλύσεις τέτοιας κλίμακας. Έπρεπε δηλαδή να ζητήσουμε τη βοήθεια των δημιουργών του λογισμικού στην Καλιφόρνια για να μας δώσουν οδηγίες εκεί που προέκυπταν προβλήματα. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, ξέραμε κάθε στοιχείο πώς θα ανταποκρινόταν σε σεισμική δόνηση. Για την αντισεισμική θωράκισή του, μάλιστα, επικοινωνήσαμε με την αμερικανική εταιρεία Ebasco (με την οποία συνεργαζόταν η ΔΕΗ για τα φράγματα), η οποία ανέλυσε την κάθε περιοχή με σεισμικά επίκεντρα και υπολόγισε τα δεδομένα κάθε περιοχής για να βρεθεί η καταπόνηση που θα δεχόταν το έργο. Το ΣΕΦ, λοιπόν, δοκιμάστηκε στον σεισμό του ’99, μελετήθηκε σωστά και κατασκευάστηκε σωστά από την Αρχιρόδον και τις θυγατρικές της, που είχαν εμπειρία κυρίως σε χώρες της Μέσης Ανατολής, και ήταν έτοιμοι να εφαρμόσουν οποιαδήποτε τεχνολογία».
Εχθροί και φίλοι θα υπάρχουν πάντα
Εκτός από τις τεχνικές δυσκολίες ενός έργου, ο μελετητής πρέπει να αντιμετωπίσει και όσους εναντιώνονται στο υπό σχεδίαση έργο. Πάντα θα υπάρχουν εχθροί και φίλοι, όπως λέει ο κ. Μπαϊρακτάρης. «Κάθε καινούργιο έργο έχει εχθρούς και φίλους, οι οποίοι δεν είναι τελείως αντιμέτωποι, αλλά ετεροχρονισμένοι. Οι εχθροί είναι μειοψηφία, εμφανίζονται στην αρχή και λίγο πριν το ξεκίνημα του έργου και αντιδρούν κάνοντας φασαρία. Οι φίλοι εμφανίζονται με το τέλος του έργου. Όταν σχεδιαζόταν η Λεωφόρος Συγγρού δεχόμασταν παράπονα ότι θα κατέστρεφε το πράσινο ή την οικονομική δραστηριότητα. Μόλις παραδόθηκε όμως, δεν υπήρξε καμία αντίδραση. Αν πιστεύεις στο έργο που κάνεις, τελείωσέ το, να το φτάσεις ως το τέλος. Μην κάνεις το λάθος να το αφήσεις στη μέση».