Η ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου είναι ένα πολυσυζητημένο έργο, το οποίο θα μεταμορφώσει την ευρύτερη περιοχή, θα επιφέρει ενίσχυση του τουρισμού και θα αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Ο Χρήστος Ι. Θεοδωρόπουλος, Αντιπεριφερειάρχης του Νοτίου Τομέα Αθηνών, θα μας μιλήσει στη συνέντευξη που ακολουθεί για την Ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου, ένα από τα μεγαλύτερα έργα που θα γίνουν στην Αττική, με τεράστιες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Επί του παρόντος, σε τελική ευθεία βρίσκεται η Ά φάση της ανάπλασης, ενώ αναμένουμε τη δημοπράτηση και τον ορισμό αναδόχου της Β΄ φάσης.

Σε ποια φάση βρίσκονται σήμερα τα έργα της Ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου;

Όπως είναι γνωστό, στην Περιφέρεια Αττικής έχει παραχωρηθεί, δυνάμει του άρθρου 78 Ν. 4413/2016, η άνευ ανταλλάγματος χρήση, για 40 χρόνια, χάριν αξιοποίησης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης, έκτασης 500.000 τ.μ. περίπου, μετά των υφισταμένων κτισμάτων και εγκαταστάσεων, η οποία αποτελεί τμήμα δημόσιας έκτασης και βρίσκεται στη θέση του Φαληρικού Όρμου.

Τα έργα ανάπλασης του Φαληρικού αποσκοπούν στην περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής και τη δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου, συνολικής έκτασης 600 περίπου στρεμμάτων, με άξονες τη φύση, τον πολιτισμό, την άθληση και την ψυχαγωγία, τη διασφάλιση της απρόσκοπτης και αρμονικής συνέχειας της πόλης, τη βέλτιστη σύνδεση της παράκτιας ζώνης με το υπερτοπικό δίκτυο, την αποτελεσματική αντιπλημμυρική προστασία της άμεσης και ευρύτερης περιοχής, καθώς και τη λειτουργική και αισθητική σύνδεση και συνέχεια της παραλιακής ζώνης του Παλαιού Φαλήρου με το πάρκο του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας, την Καστέλα και τον Πειραιά, αξιοποιώντας και αναβαθμίζοντας τα ήδη υφιστάμενα Ολυμπιακά Έργα στον Φαληρικό Όρμο.

Τα έργα ανάπλασης έχουν προβλεφθεί να εκτελεστούν σε 2 Φάσεις:

  • η Α’ Φάση αφορά στα έργα Υποδομής και βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης (ποσοστό ολοκλήρωσης περί το 98%) και
  • η Β’ Φάση αφορά σε έργα Αναπλάσεων, δηλαδή επιδομών (επιφανειακές διαμορφώσεις), σε έργα κτιριακών και δευτερευουσών εγκαταστάσεων, καθώς και σε λιμενικά έργα εντός θαλάσσης.

Έτσι, λοιπόν τα ήδη ολοκληρωμένα έργα της Α’ Φάσης -τα οποία βρίσκονταν σε πολύ πρώιμο στάδιο υλοποίησης όταν ανέλαβε η παρούσα Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής και ο Περιφερειάρχης, κ. Γιώργος Πατούλης, με αποτέλεσμα να χρειαστεί να επέμβουμε δραστικά, πιέζοντας την ανάδοχο εταιρεία και επισπεύδοντας τις διαδικασίες- αφορούν συγκοινωνιακά έργα, έργα οδοποιίας και αντιπλημμυρικές επεμβάσεις, τα οποία ήταν απαραίτητα για να προχωρήσουμε στη Β’ Φάση. Ουσιαστικά, είναι η βάση και ο «σκελετός», πάνω στον οποίο θα στηθούν τα έργα επιδομών της Β’ Φάσης, με κορωνίδα αυτών, ασφαλώς, τη δημιουργία του μεγαλύτερου Μητροπολιτικού Πάρκου της Αττικής και ενός εκ των μεγαλυτέρων στην Ευρώπη.

Ποιος είναι ο προϋπολογισμός του έργου συνολικά; Από ποιους πόρους χρηματοδοτείται;

Είναι αναντίρρητο ότι μιλάμε για ένα εμβληματικό έργο, το οποίο θα χαίρονται όχι μόνο οι κάτοικοι των Νοτίων Προαστίων της Αθήνας, αλλά και όλοι οι κάτοικοι της Αττικής, καθώς και χιλιάδες τουριστών, εγχώριων και αλλοδαπών. Ο προϋπολογισμός της Α’ Φάσης ανήλθε στα 150.000.000€, ενώ η οικονομική αξία της υπογραφείσης σύμβασης ανήλθε – τελικώς – σε 110.000.000€ περίπου. Παράλληλα, ο προϋπολογισμός της Β’ Φάσης ανέρχεται σε 265.000.000€.

Δοθέντος, δε, ότι ο προϋπολογισμός και οι οικονομικοί πόροι της Περιφέρειας Αττικής είναι συγκεκριμένοι, εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι τυχόν χρηματοδότηση του γιγαντιαίου αυτού έργου από ίδιους πόρους της Περιφέρειας θα ισοδυναμούσε με οικονομική της αφαίμαξη, με δραματικό απότοκο να μείνουν πίσω άλλα έργα υποδομών στους 66 Δήμους της Αττικής, τα οποία εκείνη χρηματοδοτεί. Ως εκ τούτου και με δεδομένο ότι τα 110.000.000€ που απαιτήθηκαν για την ολοκλήρωση της Α’ Φάσης βγήκαν από τα ταμεία της Περιφέρειας, πρώτιστο μέλημα της παρούσης Διοίκησης και προσωπικά του Περιφερειάρχη, κ. Γιώργου Πατούλη, ήταν η ανεύρεση εναλλακτικών οικονομικών πόρων και η αξιοποίηση κάθε υφιστάμενου χρηματοδοτικού εργαλείου. Έτσι, λοιπόν, μετά από εργώδεις διαδικασίες και άοκνες προσπάθειες των αιρετών και υπηρεσιακών παραγόντων της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και μέσα από την αγαστή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και τα συναρμόδια Υπουργεία, καταφέραμε να εντάξουμε το όλο έργο, ήτοι Α’ και Β’ Φάση, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020», με συνολικό προϋπολογισμό 365.400.000€. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε – για να το γνωρίζει ο κόσμος – ότι για πρώτη φορά κάποια Περιφέρεια της Ελλάδος επιτυγχάνει να εξασφαλίσει τόσο την οριστική υλοποίηση ενός τέτοιου εμβληματικού και καθοριστικού έργου όσο και την επιστροφή των χρημάτων που απαιτήθηκαν για την ολοκλήρωση της Α’ Φάσης (110.000.000€), χρήματα τα οποία – ασφαλώς – θα αξιοποιηθούν από την Περιφέρεια για αναπτυξιακά έργα και υποδομές και στους 66 Δήμους της Αττικής. Με άλλα λόγια, με την ευόδωση των προσπαθειών μας το μεν διασφαλίστηκε πλήρως η χρηματοδότηση της Β’ Φάσης της Ανάπλασης του Φαληρικού, ύψους 265.000.000€ κατ’ ελάχιστον, το δε επιστρέφονται στα ταμεία της Περιφέρειας Αττικής τα 110.000.000€ που απαιτήθηκαν για την ολοκλήρωση της Α’ Φάσης.

Ποια έργα αφορά η Β’ φάση της Δημιουργίας Μητροπολιτικού Πάρκου στον Φαληρικό Όρμο;

Όπως σας είπα, η Β’ Φάση αφορά στα έργα επιδομών, στις επιφανειακές, δηλαδή, διαμορφώσεις, οι οποίες θα είναι ευχερώς αντιληπτές στους περιοίκους και στους επισκέπτες, με κορωνίδα – προφανώς – το Μητροπολιτικό Πάρκο, επιφάνειας 600 περίπου στρεμμάτων. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για τις επεμβάσεις και τις εγκαταστάσεις και υποδομές που θα χαίρονται χιλιάδες κάτοικοι της Αττικής σε καθημερινή βάση.

Ειδικότερα, οι προβλεπόμενες αναπλάσεις μεγάλης κλίμακας αφορούν – μεταξύ άλλων – σε:
(α) έργα διαμορφώσεως τοπίου, εγκαταστάσεων περιβάλλοντος χώρου και εργασιών φύτευσης, που ως στόχο έχουν την περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής και τη δημιουργία ενός Πάρκου μητροπολιτικής κλίμακας και αντίληψης στον Φαληρικό Όρμο,
(β) οικοδομικές και ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες του υποστηρικτικού κτιριακού έργου του Μητροπολιτικού Πάρκου. Τα έργα αυτά αφορούν, δηλαδή, σε νέα κτίρια, επιφανείας 4.000 τ.μ. περίπου και συνοδούς βοηθητικούς υπόγειους χώρους, επιφανείας 900 τ.μ. περίπου, σε στέγαστρα, επιφανείας 800 περίπου τ.μ., σε υπόγειους χώρους στάθμευσης, επιφανείας 31.000 περίπου τ.μ., σε αναδιαρρυθμίσεις και εργασίες βελτίωσης των υφιστάμενων κτιρίων της Ζώνης ΙΙ, καθώς και σε ειδικές κατασκευές του περιβάλλοντος χώρου, όπως μεγάλες δεξαμενές νερού, αντλιοστάσια κ.λπ.,
(γ) λιμενικά έργα, δηλαδή σε έργα που αφορούν σε προβλήτες, νησίδες και διαμορφώσεις παραλίας στις Ζώνες Ι και ΙΙ (Μοσχάτο και Καλλιθέα μέχρι τη Ναυταθλητική Μαρίνα), τα οποία συμπληρώνουν την όλη ανάπλαση στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης και
(δ) τεχνικά έργα στον Ιλισό και συγκεκριμένα σε έργα ολοκλήρωσης της διευθέτησης της κοίτης και κατασκευής Παραϊλίσιου Ποδηλατόδρομου και δημιουργίας γέφυρας αστικού πεζοδρόμου επάνω από τον Ιλισό ποταμό.

Από αυτά και μόνον αντιλαμβάνεται κανείς ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο ανάπλασης που πραγματοποιείται στην Αττική, καθώς και ότι, με την ολοκλήρωσή του, θα αναβαθμιστεί περιβαλλοντικά, αισθητικά και οικονομικά τόσο η ευρύτερη περιοχή του Φαληρικού Όρμου όσο και οι πέριξ αυτού συνοικίες και περιοχές, ενώ – παράλληλα – θα χαίρονται ένα σύγχρονο, συμπεριληπτικό και ασφαλές Μητροπολιτικό Πάρκο 600 περίπου στρεμμάτων όλοι οι πολίτες της Αττικής, αλλά και οι χιλιάδες τουρίστες που θα το επισκέπτονται.

Για πότε έχει προγραμματιστεί η δημοπράτηση της Β’ Φάσης του έργου; Είναι ασφαλές να δώσετε κάποια ημερομηνία;

Όπως σας είπα, η παρούσα συνέντευξη έρχεται σε μία ιδιαίτερη και εξόχως ευχάριστη συγκυρία για την Περιφέρεια Αττικής, καθώς προ ολίγων μόλις ημερών καταφέραμε να εντάξουμε και τη Β’ Φάση της Ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου, προϋπολογισμού 265.000.000€ κατ’ ελάχιστον, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ). Με την εξέλιξη αυτή και παρά τις «Κασσάνδρες» που – κατά καιρούς – εμφανίζονται, μπαίνουμε στην τελική ευθεία για τη δημοπράτηση της Β’ Φάσης, κάτι που – καταλαβαίνω απολύτως ότι – περιμένουν με ανυπομονησία κυρίως οι κάτοικοι των πέριξ του Μητροπολιτικού Πάρκου Δήμων. Δεν υπάρχει, επίσης, καμία αμφιβολία ότι οι περισσότεροι διερωτώνται καλοπροαίρετα πότε αναμένεται η δημοπράτηση του οικείου έργου, προκειμένου να αναδειχθεί ανάδοχος και να ξεκινήσουν τα έργα. Αυτό, εξάλλου, αντιληφθήκαμε από πρώτο χέρι, στην πρόσφατη συνεδρίαση του Διαδημοτικού Συμβουλίου Καλλιθέας – Μοσχάτου-Ταύρου, στην οποία δώσαμε το παρών, προκειμένου να απαντήσουμε σε ερωτήματα και – κυρίως – να αφουγκραστούμε προβληματισμούς, τόσο ο Περιφερειάρχης, Γιώργος Πατούλης και εγώ, όσο και ανώτατοι Υπηρεσιακοί παράγοντες της Περιφέρειας και εκπρόσωποι των μελετητών.

Είναι, εντούτοις, εξαιρετικά σημαντικό να επισημάνω και εδώ το εξής: δεδομένου ότι το συνολικό έργο (Α’ και Β’ Φάση) αποτελεί «Μεγάλο Έργο», έχει ανακύψει η υποχρέωση συμβουλευτικής υποστήριξης και συνδρομής των Jaspers (Joint Assistance to Support Projects in European Regions), πριν την υποβολή του Φακέλου Μεγάλου Έργου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μία απαίτηση της Γενικής Διεύθυνσης ΕΣΠΑ της Ε.Ε. (DG Regio). Και τούτο διότι η κατασκευή του Μητροπολιτικού Πάρκου και η υλοποίηση των συνοδών έργων θα γίνουν με τις πλέον σύγχρονες – περιβαλλοντικά και άλλως – απαιτήσεις de lege artis. Με άλλα λόγια, δοθέντος ότι οι Ευρωπαίοι χρηματοδοτούν εν συνόλω το εμβληματικό αυτό έργο επιθυμούν – και είναι λογικό – τα πάντα να γίνουν αφενός σύμφωνα με τις επιταγές του Νέου Ευρωπαϊκού Bauhaus, μιας πρωτοβουλίας που επιδιώκει να συγκεράσει τη βιωσιμότητα και την καινοτομία στο πλαίσιο του σχεδιασμού κτιρίων και τοπίων που δεν είναι μόνο αισθητικά ελκυστικά, αλλά και φιλικά προς το περιβάλλον και την κοινωνία και αφετέρου – αυτονοήτως – με απόλυτη διαφάνεια. Όλως ενδεικτικά αναφέρω ότι η άτυπη συνεργασία με τους Jaspers ξεκίνησε το Δεκέμβριο του 2021, ενώ συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, με γνώμονα την επιβολή πρόσθετων περιβαλλοντικών όρων και την αξιολόγηση της ανάγκης υλοποίησης μικροεπεμβάσεων, με στόχο τη βιωσιμότητα και τον φιλικό προς τον επισκέπτη χαρακτήρα του Πάρκου.

Όπως, λοιπόν, παρέπεται από τα ανωτέρω, δεν είναι απολύτως ασφαλές να μιλήσουμε σήμερα για ακριβείς ημερομηνίες. Τούτο, δε, όχι γιατί η Περιφέρεια Αττικής δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει στη δημοπράτηση (το αντίθετο), αλλά γιατί μέλημα όλων των συνεμπλεκόμενων φορέων τυγχάνει η δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου – πρότυπο σε όρους βιωσιμότητας, αισθητικής και συμπερίληψης. Δεν θα ήμουν, ωστόσο, αισιόδοξος, εάν έλεγα ότι η δημοπράτηση της Β’ Φάσης θα γίνει μέσα στο καλοκαίρι. Στόχος όλων μας είναι στις αρχές του 2024 να έχει προκύψει ανάδοχος και να υπογραφεί η οικεία σύμβαση.

Η διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς είναι σημαντική για ένα τέτοιο έργο. Ποιοι φορείς – πέραν της Περιφέρειας Αττικής – έχουν κληθεί και τί ενέργειες έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση;

Δεν χωράει η παραμικρή αμφιβολία ότι το εμβληματικό έργο της Ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου και της δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου «ακουμπάει» πολλούς, Δήμους, φορείς, συλλογικότητες, αλλά και τους κατοίκους των όμορων περιοχών, τον καθένα ξεχωριστά. Ως εκ τούτου, αυτονόητη βούληση της σημερινής Διοίκησης της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και του Περιφερειάρχη, Γιώργου Πατούλη και εμού προσωπικά, είναι να ενθαρρύνουμε, με στοχευμένες δράσεις, τη διαβούλευση με τους πολίτες, τους Δήμους και τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να αφουγκραστούμε προβληματισμούς, να πάρουμε ιδέες και να χαρτογραφήσουμε τα προς επίλυση ζητήματα, όλα, δε, αυτά με γνώμονα και σκοπό το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Στην κατεύθυνση αυτή, στις 13 και 14 Δεκεμβρίου 2022 πραγματοποιήθηκε διημερίδα για το έργο, με Τραπέζια Εργασίας 4 θεματικών ενοτήτων του έργου και δη σχεδιασμός και δημόσια συμμετοχή, νερά και διαχείριση αποβλήτων, ενέργεια και ψηφιοποίηση, συγκοινωνιακά και μεταφορές. Θίχτηκαν ζητήματα εφαρμογής των αρχών του Νέου Ευρωπαϊκού Bauhaus, προσβασιμότητας στο Πάρκο, κυκλικής οικονομίας και διαχείρισης αποβλήτων, ενεργειακής αυτονομίας και ενεργειακής αναβάθμιση των εγκαταστάσεων, καθώς και ψηφιοποίησης και παροχής σχετικών υπηρεσιών στους χρήστες.

Παράλληλα, λίαν προσφάτως (3-5/4/2023) πραγματοποιήθηκαν, με πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής, της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης των Προγραμμάτων «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με μεγάλη επιτυχία εργαστήρια διαβούλευσης (workshops), με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων Δήμων και δεκάδων αντιπροσωπευτικών Οργανισμών και Φορέων Τα εργαστήρια διαβούλευσης σηματοδότησαν, αν θέλετε, την καθιέρωση μιας νέας πρακτικής συμμετοχικού σχεδιασμού που η σημερινή Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής ενθαρρύνει. Και τούτο διότι, μέσα από την οργανωμένη και στοχοπροσηλωμένη διαβούλευση, προτάσσουμε όχι απλά τη συμμετοχή, αλλά και τη συμβολή των ενδιαφερομένων μερών, με απώτερο στόχο τη συνδημιουργία και τη συνανάπτυξη.

Μέσα από την απαραίτητη πολυφωνία, θεμελιώνουμε μια αμφίδρομη σχέση ενημέρωσης και ανταλλαγής ιδεών, απόψεων και προβληματισμών, τα οποία – εν συνδυασμώ – αποτελούν το καλύτερο εχέγγυο για τη δημιουργία ενός Μητροπολιτικού Πάρκου δημόσιου χαρακτήρα, με κύριες κατευθύνσεις τη βιωσιμότητα, την αειφόρο ανάπτυξη, την ενεργειακή αυτονομία, την αισθητική αναβάθμιση και τη συμπεριληπτικότητα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι ο εκπρόσωπος της Γενικής Διεύθυνσης ΕΣΠΑ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Carsten Rasmussen, ο οποίος παρέστη στα τριήμερα workshops και με τον οποίο είχα την ευκαιρία να ανταλλάξω γόνιμες σκέψεις, επιβεβαιώνοντας την πίστη του στην ευόδωση του project, εξήρε δημοσίως τόσο τις συστηματικές προσπάθειες που έγιναν τα τελευταία 3 χρόνια από τη σημερινή Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής όσο και την ενεργό εμπλοκή όλων των συνεμπλεκόμενων φορέων στη συνδημιουργία του εμβληματικού αυτού έργου.