Η στρατηγική για την επιτυχή ενσωμάτωση του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας στον κατασκευαστικό κλάδο και τα ΑΕΚΚ ως το κλειδί στην ενίσχυση των βασικών αρχών της βιωσιμότητας.
Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, ο άνθρωπος έπρεπε να παλεύει με τη φύση για να επιβιώσει, εντούτοις πλέον έχει αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι, για να τα καταφέρει, απαιτείται να την προστατέψει, είπε κάποτε ο Γάλλος ωκεανογράφος, Ζαν-Υβ Κουστώ και, στη σύγχρονη εποχή, με το 38% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα να αποδίδεται στα κτίρια και το 11% αυτών να αφορά την κατασκευή, ο κατασκευαστικός κλάδος αρχίζει να συνειδητοποιεί πως ο δρόμος για την αειφόρο ανάπτυξη περνάει μέσα από την κυκλική οικονομία.
Ο σχεδιασμός προϊόντων και κτιρίων που διαρκούν περισσότερο και μπορούν να επισκευαστούν, να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακαινιστούν, συνιστά ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της αειφορίας
Οι βέλτιστες πρακτικές κυκλικής οικονομίας
Ο σχεδιασμός προϊόντων και κτιρίων που διαρκούν περισσότερο και μπορούν να επισκευαστούν, να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακαινιστούν, συνιστά ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της αειφορίας, καθώς μειώνει την ανάγκη για νέα υλικά και ενέργεια, παρατείνοντας, συγχρόνως, τον κύκλο ζωής των περιουσιακών στοιχείων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση αποτελεί η τάση ορισμένων αρχιτεκτόνων και μηχανικών να χρησιμοποιούν αρθρωτά σχέδια, που επιτρέπουν την εύκολη συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση, ή να αξιοποιούν βιοδιασπώμενα υλικά, που μπορούν να κομποστοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν.
Η χρήση ανακυκλωμένων ή ανακυκλωμένων υλικών ως εισροών για νέα έργα συμπεριλαμβάνεται στους τρόπους αποτελεσματικής εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας στον κατασκευαστικό τομέα.
Υιοθετώντας την παραπάνω στρατηγική, η ζήτηση για παρθένα υλικά μειώνεται, όπως και το σχετικό περιβαλλοντικό κόστος, ενώ δημιουργούνται νέες αγορές και ευκαιρίες για τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Ενδεικτικό είναι, άλλωστε, πως ορισμένες κατασκευαστικές εταιρείες χρησιμοποιούν πλαστικά απόβλητα για την κατασκευή τούβλων, πλακιδίων ή μονώσεων ή επιλέγουν απόβλητα κατεδάφισης για την κατασκευή σκυροδέματος ή αδρανών υλικών.
Η βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας των πόρων, των διαδικασιών και των λειτουργιών που εμπλέκονται στην κατασκευή και τη συντήρηση των περιουσιακών στοιχείων αποδεικνύεται μια επιτυχής μέθοδος επίτευξης της πολυπόθητης βιωσιμότητας, αφού συνεπάγεται χρήση λιγότερου νερού, ενέργειας και υλικών, αλλά και ελαχιστοποίηση των αποβλήτων και των εκπομπών.
Ορισμένα εργοτάξια, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν έξυπνες τεχνολογίες για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της χρήσης των πόρων ή αξιοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την τροφοδοσία του εξοπλισμού και των μηχανημάτων.
Στις καλές πρακτικές κυκλικής οικονομίας για τον κατασκευαστικό τομέα συναντάμε, επίσης, την προώθηση της κοινής χρήσης και της μίσθωσης περιουσιακών στοιχείων, εξοπλισμού και χώρου, που αυξάνει τη χρήση και την παραγωγικότητα των πόρων, μειώνοντας την ανάγκη ιδιοκτησίας και αποθήκευσης.
Για παράδειγμα, κάποιες κατασκευαστικές εταιρείες μοιράζονται ή μισθώνουν τα εργαλεία, τα οχήματα ή τις σκαλωσιές τους ή χρησιμοποιούν πλατφόρμες, για να ταιριάξουν την προσφορά και τη ζήτηση για χώρο και υπηρεσίες.
Αξίζει να σημειωθεί πως η εφαρμογή συστημάτων αντίστροφης εφοδιαστικής, που επιτρέπουν τη συλλογή, ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση υλικών και εξαρτημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής τους, εμποδίζει τα απόβλητα να καταλήξουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρωτήρες.
Ως εκ τούτου, ορισμένες κατασκευαστικές εταιρείες προσφέρουν προγράμματα ανάληψης ή κίνητρα στους πελάτες τους, προκειμένου να επιστρέψουν τα προϊόντα ή τα κτίριά τους, ή χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία για την παρακολούθηση και τον εντοπισμό των υλικών και των εξαρτημάτων.
Η καινοτομία νέων επιχειρηματικών μοντέλων, που δημιουργούν αξία από την κυκλικότητα και τη βιωσιμότητα, οδηγεί στη μετάβαση από την πώληση προϊόντων στην πώληση υπηρεσιών ή λύσεων ή από τη χρέωση για την ιδιοκτησία στη χρέωση για την απόδοση ή το αποτέλεσμα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν ορισμένες κατασκευαστικές εταιρείες, που προσφέρουν υπηρεσίες κυκλικού σχεδιασμού ή συμβάσεις βάσει απόδοσης ή μοντέλα πληρωμής ανά χρήση.
Ασπίδα βιωσιμότητας η ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ
Κλειδί στην ενίσχυση των βασικών αρχών της βιωσιμότητας αποδεικνύονται τα ΑΕΚΚ, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τρίτο των παραγόμενων αποβλήτων στην Ευρώπη και αποτελούνται από υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, όπως το σκυρόδεμα, το σίδηρο, τα τούβλα, τον γύψο, το ξύλο, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, τον αμίαντο και το χώμα.
Δεδομένου ότι ορισμένα από τα υλικά αυτά διαθέτουν μεγάλη αξία και η τεχνολογία για το διαχωρισμό και την ανάκτηση των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων είναι καλά εδραιωμένη, εύκολα προσβάσιμη και γενικά χαμηλού κόστους, παρατηρείται ένα υψηλό δυναμικό για την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των ΑΕΚΚ.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πω το επίπεδο της ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό σε ολόκληρη την Ε.Ε., από λιγότερο από 10% έως και πάνω από 90%. Μάλιστα, ιδιαίτερα απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι σε ορισμένα κράτη μέλη η συγκεκριμένη κατηγορία αποβλήτων απορρίπτεται, καταλαμβάνοντας πολύτιμο χώρο σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Σύμφωνα με έρευνα της ολλανδικής ING, η ποσότητα των απορριμμάτων από κατασκευές που παρήχθησαν στην Ευρωζώνη μεταξύ 2010 και 2020 αυξήθηκε κατά 6%. Επιπλέον, το 2020, τα απόβλητα κατασκευών ισοδυναμούσαν με το 37% του συνόλου των απορριμμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η συνολική ποσότητα απορριμμάτων που παρήχθη στην Ε.Ε. σημείωσε πτώση κατά 3% και η μεταποιητική βιομηχανία κατάφερε να μειώσει κατά 8% τα απόβλητα.
Σημαντικά τα περιβαλλοντικά οφέλη
Τα ΑΕΚΚ περιέχουν πληθώρα υλικών, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων μπορεί να αξιοποιηθεί, ενώ υπάρχουν και συστατικά που εγκυμονούν κινδύνους για το περιβάλλον, δηλώνει στο Construction o Νίκος Μουσιόπουλος, καθηγητής ΑΠΘ στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών.
Όπως αναφέρει, για τους παραπάνω λόγους καθίσταται επιβεβλημένη η ορθολογική τους διαχείριση, με μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης ή, γενικότερα, της αξιοποίησης με βάση τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας και, παράλληλα, απαιτείται ειδική μέριμνα για τα όποια προβληματικά συστατικά. «Μόνο για τα υπολείμματα, πρέπει να προβλεφθεί η τελική διάθεση, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία» σημειώνει.
Η ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ με τη διαλογή στην πηγή, την ανακύκλωση, την ανάκτηση και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών έχει μεγάλη σημασία για την προστασία του περιβάλλοντος, τονίζει ο Διαχειριστής της ΣΑΝΚΕ Μ.ΕΠΕ, Δημήτριος Σταματούκος, επισημαίνοντας πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει το συγκεκριμένο ρεύμα αποβλήτων ως ρεύμα υψηλής προτεραιότητας σε ότι αφορά τη διαχείρισή του.
«Με την ορθολογική διαχείριση των ΑΕΚΚ εξοικονομούμε ενέργεια και μειώνουμε την εξόρυξη των αδρανών υλικών. Επίσης επιτυγχάνεται σταδιακή εξάλειψη των φαινομένων ανεξέλεγκτης απόρριψης σε ρέματα, πρώην χωματερές κλπ., με τις συνεπακόλουθες αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον» μας ενημερώνει.
ΜΙΑ χρυσή ευκαιρία για την ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου
Πρώτα και κύρια, το συνολικό κόστος για την ορθολογική διαχείριση των ΑΕΚΚ είναι χαμηλό σε σχέση με αυτό που επωμιζόμαστε όλοι για την αποκατάσταση των αρνητικών συνεπειών της παράνομης απόθεσης μπαζών (μπαζωμένα ρέματα, ζημιές σε οικισμούς από πλημμύρες κλπ), μας λέει ο Νίκος Μουσιόπουλος.
Για τον κατασκευαστικό κλάδο είναι ουσιώδες ότι από όλη τη διαδικασία προκύπτουν δευτερογενείς πρώτες ύλες, το κόστος των οποίων υπολείπεται σημαντικά αυτού των παρθένων πρώτων υλών, συμπληρώνει.
Μπορεί, συνεπώς, να προκύψει μείωση του συνολικού κόστους κατασκευής, ειδικά αν συνδυασθεί η μεταφορά ΑΕΚΚ προς τη μονάδα ανακύκλωσης με ταυτόχρονη προμήθεια δευτερογενών υλικών για το έργο, μας εξηγεί.
Τα ΑΕΚΚ έχουν υψηλότατο βαθμό ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης δημιουργώντας μια νέα αγορά για χρήση δευτερογενών αδρανών υλικών, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δευτερογενείς ύλες στην παραγωγή τσιμέντου, ασφάλτου καθώς και σε διάφορα τεχνικά έργα δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα, μας πληροφορεί ο Διαχειριστής της ΣΑΝΚΕ Μ.ΕΠΕ, Δημήτριος Σταματούκος.
Ο κατασκευαστικός κλάδος ωφελείται ενσωματώνοντας αυτά τα υλικά στα έργα, καθώς οι τιμές τους είναι χαμηλότερες από αυτές των λατομείων, σημειώνει προσθέτοντας πως οι μονάδες επεξεργασίας ΑΕΚΚ, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, βρίσκονται σε μικρότερες αποστάσεις σε σχέση με τις απομακρυσμένες λατομικές ζώνες.
Όπως δηλώνει στο Construction o Ηλίας Δημητριάδης, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΣΣΕΔ ΑΝΑΚΕΜ Α.Ε «ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι η αξιοποίηση των ΑΕΚΚ μέσω της ανάκτησης υλικών και της ανακύκλωσης οδηγεί στην ανάπτυξη νέων προϊόντων. τα οποία ενσωματώνουν εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων, με τρεις κύριους στόχους, πέραν των περιβαλλοντικών: την μείωση του κόστους, την βελτίωση της ποιότητας των κατασκευών και της ποιότητας ζωής των χρηστών τους, την αύξηση της ασφάλειας».
«Στον τομέα της κατοικίας, μακροπρόθεσμα θα συμβάλλει στην επίτευξη πιο προσιτών, ποιοτικών κατασκευών» περιγράφει για την ορθή διαχείριση των ΑΕΚΚ, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι αυτή αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της βιώσιμης κατασκευής και προϋπόθεση για την πιστοποίηση των κατασκευών, που συνιστά στόχο και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για πολλές κατασκευαστικές εταιρίες.
Ενίσχυση της προστασίας της φύσης
Μεταξύ άλλων, η σωστή διαχείριση των ΑΕΚΚ συμβάλει στην ενίσχυση της προστασίας της φύσης αποτρέποντας την ανεξέλεγκτη διάθεσή τους, η οποία δημιουργεί μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα, μας λέει ο Δημήτριος Σταματούκος, προσθέτοντας πως δυστυχώς υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διαχείριση των ΑΕΚΚ αποτελεί δευτερεύουσας σημασίας επιλογή για τον παραγωγό του αποβλήτου, που καταλήγει να αναζητά μη ορθές λύσεις.
Η απόρριψη των μπαζών σε κοίτες ποταμών και ρέματα, φράζοντας τη φυσική τους ροή, έχει ως επακόλουθο πλημμυρικά φαινόμενα, αφού δεν υπάρχει δίοδος διαφυγής του νερού, μας εξηγεί.
Η απόθεση τους σε δασικές εκτάσεις συμπαρασύρει την απόρριψη και άλλων απορριμμάτων, δημιουργώντας παράνομες χωματερές οι οποίες αποτελούν σημαντική αιτία πρόκλησης πυρκαγιάς, αφού υπάρχουν αναμεμειγμένα υλικά όπως το γυαλί και μέταλλα που αντανακλούν στο φως, συνεχίζει. «Περίπου το 15% των πυρκαγιών εκτιμώ ότι προέρχονται από παράνομα μπαζοσκούπιδα» υπογραμμίζει ο Δημήτριος Σταματούκος.
Καταλυτικές οι δράσεις των θεσμικών φορέων
Οι δράσεις των θεσμικών φορέων αποδεικνύονται κομβικές για την ενσωμάτωση των αρχών της κυκλικής οικονομίας στον κατασκευαστικό κλάδο.
«Πρώτη προτεραιότητα αποτελεί η θέσπιση της δυνατότητας και των προϋποθέσεων χρήσης δευτερογενών υλικών από την επεξεργασία ΑΕΚΚ στα δημόσια τεχνικά έργα» περιγράφει ο Ηλίας Δημητριάδης.
Σημαντική είναι η ανάγκη ενθάρρυνσης της συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων και ερευνητικών φορέων με τις επιχειρήσεις και τους κατασκευαστές για την μείωση των αποβλήτων, την ιχνηλασιμότητα τους, την παραγωγή νέων δομικών προϊόντων, την ανάλυση του κύκλου ζωής των κατασκευών, σημειώνει.
Επίσης, ως καταλυτική περιγράφει τη θέσπιση κινήτρων για την παραγωγή προϊόντων που αντικαθιστούν πρώτες ύλες με ανακυκλωμένα αδρανή, προϊόντων με μεγαλύτερη διάρκεια και με μικρότερη παραγωγή αποβλήτων στο τέλος του κύκλου ζωής.
«Δυστυχώς τα παραπάνω προϋποθέτουν ότι θα σταματήσει το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης διάθεσης ΑΕΚΚ στο περιβάλλον, που στη χώρα μας είναι ακόμη ανεκτό από την Πολιτεία, την Αυτοδιοίκηση και τους πολίτες» καταλήγει.