Η κλιματική αλλαγή αποτελεί τη μεγαλύτερη σύγχρονη απειλή για τον άνθρωπο. Εκτός από περιβαλλοντικό, εξελίσσεται και σε κοινωνικό πρόβλημα με έντονες επιπτώσεις. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Όμως, οι κυβερνήσεις παγκοσμίως αδυνατούν να αντιληφθούν στην πράξη την κρισιμότητα της κατάστασης. Αντιθέτως εμφανίζονται υποχωρητικές σε πιέσεις που επιδιώκουν την αναβολή της αναγκαίας δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Του Παναγιώτη Παπασταματίου
Η υγειονομική κρίση του Covid-19 επιδείνωσε την κατάσταση καθώς η Πολιτική επικεντρώθηκε δικαίως στην αντιμετώπισή της, υποβαθμίζοντας περισσότερο το ουσιαστικό ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή. Όμως, σύμφωνα με Παγκόσμιο Οργανισμό Ενέργειας IEA προβλέπεται ότι το 2021 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα ανέλθουν σε περίπου 33 δισεκατομμύρια τόνους. Πρόκειται για την μεγαλύτερη αύξηση σε περισσότερο από μία δεκαετία. Πάντως, σε επίπεδο σχεδιασμού η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία προσφέρει ένα πλαίσιο πολιτικής στόχευσης: η Ευρώπη να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα δηλαδή μηδενικές καθαρές εκπομπές άνθρακα.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ
Σημαντικό εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ειδικά η αιολική ενέργεια. Οι ανανεώσιμες είναι μια φιλική προς το περιβάλλον μορφή παραγωγής ενέργειας που, σε κάθε περίπτωση, συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Περαιτέρω, η εμπειρία από τη μακρόχρονη λειτουργία αιολικών πάρκων στην Ελλάδα και την Ευρώπη έχει δείξει ότι αυτά μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά με τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Τα δύο αυτά στοιχεία (συνεισφορά στην προστασία του κλίματος και συνύπαρξη με τη βιοποικιλότητα) πρέπει να λαμβάνονται ισχυρά υπόψη προτού ληφθεί οριστική απόφαση από την Πολιτεία για μια επενδυτική πρόταση για αιολικό πάρκο. Μόνο εάν αποδεικνύεται, κατόπιν συγκεκριμένης τεκμηρίωσης, ότι η υλοποίηση της πρότασης θα επιφέρει σημαντική αρνητική επίπτωση σε ένα προστατευτέο αντικείμενο υψηλής αξίας, θα πρέπει η επένδυση να απορρίπτεται.
ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ
Προς αυτή την κατεύθυνση θα συνέβαλαν οι παρακάτω προτάσεις:
1. Είναι κρίσιμο να υπάρξει στην Ελλάδα ένα πρόγραμμα ευρείας απολογιστικής μέτρησης των πραγματικών επιπτώσεων των αιολικών πάρκων στο δίκτυο Natura και γενικά τη βιοποικιλότητα, το οποίο θα εκτελεστεί από την Κυβέρνηση και έτσι θα είναι αυξημένης αξιοπιστίας. Στο Υπουργείο Περιβάλλοντος υπάρχει ήδη ένας σημαντικός αριθμός μετακατασκευαστικών εκθέσεων παρακολούθησης αιολικών πάρκων εντός προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες πρέπει να αξιολογηθούν και να αξιοποιηθούν. Αυτές θα πρέπει να συσχετισθούν και ενταχθούν στο πλαίσιο του προγράμματος που προτείνεται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το εξωτερικό, μακροχρόνιας μελέτης, αφορά το αιολικό πάρκο Αγίου Νικολάου στη Βουλγαρία, όπου μετά από 8 έτη λειτουργίας διαπιστώθηκαν μηδενικές συγκρούσεις σε σχέση με τις πάνω από 700 που εκτιμούνταν από ποικίλους φορείς πριν την κατασκευή του πάρκου.
2. Αυτή την περίοδο είναι υπό εκπόνηση οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) στις περιοχές Νatura. Οι ΕΠΜ πρέπει να αποτελούν ολοκληρωμένες προσεγγίσεις που θα διασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και για αυτό θα πρέπει να συνοδεύονται από αναλυτική και τεκμηριωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων των μέτρων που προτείνουν στην ανάπτυξη, το κλίμα και την κοινωνία.
3. Για την εξυπηρέτηση του ίδιου σκοπού, θα πρέπει κατά την εκπόνηση, παραλαβή, σχολιασμό και την έγκριση των ΕΠΜ να διασφαλίζεται η εμπλοκή όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΝ (χωροταξίας, δασών, ενέργειας).
4. Για την ενίσχυση της αξιοπιστίας τους και κυρίως της επάρκειάς τους, οι ΕΠΜ θα πρέπει να λάβουν υπόψη και να αξιοποιήσουν συστηματικά την πληθώρα πρωτογενών δεδομένων για τη βιοποικιλότητα που έχουν συλλεγεί στο πλαίσιο εκπόνησης ποικίλων μελετών ΜΠΕ, ΕΟΑ και παρακολούθησης πολλών έργων.
5. Το υφιστάμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, που είναι μόλις ένα μέρος της σύνθετης περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων ΑΠΕ και έχει εγκριθεί από το ΣτΕ, περιέχει αυστηρά και συγκεκριμένα κριτήρια για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, περιλαμβανομένων ζωνών αποκλεισμού, ελάχιστες αποστάσεις από σημεία ενδιαφέροντος, ποσοτικά κριτήρια για την ελαχιστοποίηση της επίπτωσης στο τοπίο κ.λπ. Η αναθεώρησή του, που είναι αυτή την περίοδο προς υλοποίηση, πρέπει να γίνει με διαφάνεια και με εξαντλητικό διάλογο με τον κλάδο με στόχο τον εκσυγχρονισμό του σχετικού πλαισίου και την αποφυγή θέσπισης εκ των προτέρων νέων εκτεταμένων ζωνών αποκλεισμού χωρίς συγκεκριμένες μελέτες. Σε κάθε περίπτωση, το αναθεωρημένων ΕΧΠ ΑΠΕ, λόγω της ανώτερης ιεραρχικά κλίμακάς του, θα πρέπει να υπερισχύει των κατώτερων σχεδίων και επομένως η χωροθέτηση μιας επένδυσης να μην υπόκειται σε υποκειμενικούς τοπικούς περιορισμούς.
ΘΕΤΙΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ
Σε όλα αυτά, δεν θα πρέπει να ξεφεύγει από τη ματιά μας το θετικό περιβαλλοντικό και ενεργειακό ισοζύγιο της αιολικής ενέργειας και η σκοπιμότητα για την ανάπτυξή της, που είναι η προστασία του πλανήτη:
● Μια ανεμογεννήτρια παράγει 50 φορές περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζεται για να κατασκευαστεί, να λειτουργήσει και να απεγκατασταθεί.
● Έχει διάρκεια ζωής 20 με 25χρόνια και μετά μπορεί να ανακυκλωθεί κατά 90% και όλα τα υλικά της να τύχουν κατάλληλης διαχείρισης.
● Μια τυπική ανεμογεννήτρια εξοικονομεί ετησίως τόσο CO2 όσο εκπέμπουν περισσότερα από 2.300 αυτοκίνητα. Τα 4.114 MW που λειτουργούσαν το τέλος του 2020 στην Ελλάδα εξοικονομούν τόσο CO2 όσο εκπέμπουν 3,3 εκατομμύρια αυτοκίνητα, ήτοι το 63% των επιβατικών αυτοκινήτων που κυκλοφορούν.
*Ο κ. Παναγιώτης Παπασταματίου είναι Γενικός Διευθυντής της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ)