Οι τάσεις που θα κυριαρχήσουν, σε τι ακίνητα στρέφεται το ενδιαφέρον, τα logistics και το «πράσινο» μέλλον. Οι τάσεις στην αγορά κατοικιών αλλάζουν ταχύτατα λόγω δημογραφικού, τεχνολογίας και κλιματικής αλλαγής. Αυτό ήταν ένα από τα βασικότερα συμπεράσματα που εξήχθησαν κατά τις εργασίες της 22ης Prodexpo, που διοργάνωσε η εταιρεία επικοινωνίας SGT Tsomokos, τον Οκτώβριο. Η πανδημία έφερε μεγάλες ανατροπές στην αγορά ακινήτων, όπως παραδέχτηκαν τα στελέχη των εταιρειών του κλάδου, και πλέον το στοίχημα είναι η μεγαλύτερη ευελιξία των επιχειρηματικών εγχειρημάτων.
H πανδημία δεν σταμάτησε τις επενδύσεις real estate παγκοσμίως
Τις πολύ ενδιαφέρουσες επενδυτικές τάσεις στην παγκόσμια αγορά σύμφωνα με το καθιερωμένο, πλέον, Wealth Report της Knight Frank London παρουσίασε η Flora Ηarley, Partner της εταιρείας.
Σύμφωνα με την κ. Harley, η περίοδος της πανδημίας αποκάλυψε νέες τάσεις στην κτηματαγορά παγκοσμίως και παρά το δυσμενές περιβάλλον δεν ανέκοψε τη δυναμική της. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 δαπανήθηκαν 3,3 τρισ. δολάρια σε επενδύσεις στην κτηματαγορά στην Ευρώπη, ενώ πάνω από 70% ήταν το ποσοστό εκείνων των επενδυτών που ενδιαφέρθηκαν για αγοραπωλησία γης.
Την ίδια στιγμή, παρά την μικρή πτώση που υπήρξε στις αρχές της πανδημίας, το 2021 υπάρχει κατά 21% αυξημένο ενδιαφέρον για την απόκτηση δεύτερου διαβατηρίου. Εξάλλου, σε άνοδο είναι και πάλι η διαδικασία απόκτησης της Golden Visa μέσω επενδύσεων σε γη, με κάποιες χώρες της Ευρώπης όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Μάλτα να είναι ψηλά στις προτιμήσεις για τους επόμενους μήνες.
Κατά τη μελέτη Wealth Report, το 2021, η αύξηση στις τιμές των οικημάτων το 2021 ήταν της τάξης του 1,9%, ενώ στο 26% είναι το ποσοστό αυτών που σχεδιάζουν να αγοράσουν γη μέσα στους επόμενους μήνες: Ειδικότερα, το ενδιαφέρον για αγορά ακινήτου στις πόλεις αγγίζει το 38% και για αγορά στα προάστια το 33%.
Σημαντικό στοιχείο, δε, που καθόρισε τους προηγούμενους μήνες ήταν η κινητικότητα των επαγγελματιών, των «ψηφιακών νομάδων», το 25% των οποίων σκέπτονται να αγοράσουν γη μέσα στους επόμενους μήνες, σε κάποια από τις χώρες που επισκέπτονται.
Σε ανοδικούς ρυθμούς ανάπτυξης
η αγορά ακινήτων
Τις τάσεις στην αγορά ακινήτων, τις κατηγορίες που προσελκύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον και τις αλλαγές που απαιτούνται στο θεσμικό πλαίσιο για να βελτιωθεί
το επενδυτικό περιβάλλον, συζήτησαν στελέχη της αγοράς ακινήτων.
Ο Δημήτρης Ανδρίτσος, διευθύνων σύμβουλος της Cerved Property Services, υπογράμμισε ότι η αγορά ακολουθεί πλέον ανοδική πορεία. Στάθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη να ανοίξουν οι τράπεζες την κάνουλα του δανεισμού προς τις επιχειρήσεις, καθώς, όπως είπε, αυτή τη στιγμή μόνο το 17% των επιχειρήσεων έχει πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό.
Ο Φώτης Γιόφτσιος, διευθύνων σύμβουλος της Ten Brinke Hellas, σημείωσε ότι πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν «φούσκες», αλλά το ζητούμενο είναι να αξιοποιηθούν όλα τα εργαλεία για να ελεγχθεί η αγορά, με προσεκτική ανάγνωση των δεδομένων. Συμφώνησε ότι φτάσαμε στο τέλος της κρίσης στην αγορά και κινούμαστε πλέον ανοδικά, υπάρχει όμως πολύς δρόμος για να διανύσουμε.
Από την πλευρά του, ο Στέφανος Βλαστός, διευθύνων σύμβουλος, Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), χαρακτήρισε επιτακτική την ανάγκη να μειωθεί η γραφειοκρατία και η πολυνομία, χαρακτηρίζοντας ως μεγάλο ασθενή τη δικαιοσύνη. Έφερε μάλιστα ως παράδειγμα την υπόθεση ενός τουριστικού περιπτέρου, από το οποίο η ΕΤΑΔ προσπαθούσε επί 20 χρόνια να διώξει έναν απαράδεκτο μισθωτή. Προσέθεσε ότι παρατηρείται μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον για τις μαρίνες.
Ο Μάξιμος Καλατζής, Vice President & CFO, Makt εξέφρασε τον προβληματισμό του για όσα συμβαίνουν στην Κίνα και το πόσο αυτό θα επηρεάσει την ελληνική αγορά. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη να υπάρξει διασπορά του ρίσκου μεταξύ όλων των εμπλεκομένων.
Ο Παναγιώτης Μερεκούλιας, διευθύνων σύμβουλος της Values, επεσήμανε ότι θα πρέπει οι παράγοντες της αγοράς να περιορίσουν την υπερβολή και να κατευθύνουν τον κόσμο προς τις σωστές επιλογές. Στάθηκε στην ανάγκη να υπάρξουν τεκμηριωμένες μελέτες και πιστοποιήσεις για να θωρακιστεί ο κλάδος από τον κίνδυνο νέας «φούσκας».
Για την επίδραση της πανδημίας στους ευέλικτους χώρους εργασίας έκανε λόγο ο Χρήστος Μισαηλίδης, διευθύνων σύμβουλος, IWG, ο οποίος υποστήριξε ότι υπάρχει παγκοσμίως η τάση των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών προς μείωση κόστους γραφειακών αναγκών, διάθεση ευελιξίας και αναζήτηση της καλύτερης ισορροπίας ανάμεσα στην τηλεργασία από το σπίτι και στους ευέλικτους χώρους, προκειμένου να μην επηρεάζεται η παραγωγικότητα της κάθε εταιρείας. Χαρακτήρισε επίσης αναγκαία την αναβάθμιση των κτιρίων που στεγάζουν γραφεία.
O Γεώργιος Κορμάς, αν. γεν. διευθυντής επικεφαλής Group Real Estate Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς & CEO Πειραιώς Real Estate, υποστήριξε ότι οι τράπεζες διδάχθηκαν από τα λάθη του παρελθόντος και δεν πρόκειται να τα επαναλάβουν. Τόνισε ότι υπάρχουν δύο πυλώνες ανάπτυξης, το digital και το green deal, προς τους οποίους θα κατευθυνθούν κατά βάση οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις.
Από την πλευρά του ο Κωνσταντίνος Πεχλιβανίδης, Chief Property Investment Manager, Premia Properties υποστήριξε ότι πλέον υπάρχει άνοδος τόσο στην ποιότητα όσο και στην ποσότητα των διεργασιών στην ελληνική κτηματαγορά και είναι πολλοί παράγοντες που έχουν συντελέσει σε αυτό όπως η ψηφιοποίηση των διαδικασιών, η καλή βαθμολογία της χώρας μας σε οικονομικούς δείκτες, αλλά και η φορολογία. Κατά τον ίδιο, εξαρτάται από τους ιδιοκτήτες, αλλά και από τις τράπεζες να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο σε αυτή τη νέα εποχή της κτηματαγοράς, καθώς πλέον υπάρχουν μεγάλες ευκαιρίες για αξιόλογα έργα. Εξάλλου, σύμφωνα με τον κ. Πεχλιβανίδη, είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι η Ελλάδα γίνεται πλέον ελκυστικός ως επενδυτικός προορισμός τόσο στους εγχώριους, όσο και σε ξένους επενδυτές.
Ο Γιάννης Ορφανός, διευθύνων εταίρος της Arbitrage RE, αναφέρθηκε στο πρόβλημα της ζήτησης για σύγχρονους γραφειακούς χώρους, εξηγώντας ότι δεν υπάρχουν ενοικιαστές και θα πρέπει να προσελκύσουμε μεγάλες επιχειρήσεις από το εξωτερικό. Στάθηκε, δε, στα προβλήματα που δημιουργούν σε επενδύσεις οι δασικοί χάρτες.
Αναφορικά με το κομμάτι της επένδυσης σε ακίνητα, ο Πάνος Παναγιωτίδης, γενικός διευθυντής Λειτουργικών Δραστηριοτήτων της Dimand SA, χαρακτήρισε πρωταθλητή της επόμενης μέρας τον κλάδο της κατοικίας. Παράλληλα έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την έκρηξη των υλικών κατασκευής (άνω του 35%), εκτιμώντας ότι πολλά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη μπορεί να σταματήσουν, ενώ άλλα ενδέχεται να μην ξεκινήσουν καν. «Πρόκειται για ωρολογιακή βόμβα για την αγορά ακινήτων» είπε χαρακτηριστικά.
Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, γενικός διευθυντής, Danos – BNP Paribas Real Estate, σημείωσε ότι η αγορά χρειάζεται μεγάλα project που μπορούν να προσελκύσουν ξένο επενδυτικό ενδιαφέρον. Προσέθεσε ότι ο κλάδος της κατοικίας αποτελεί το επόμενο μεγάλο στοίχημα της ελληνικής κτηματαγοράς.
Η Δίκα Αγαπητίδου, γενική διευθύντρια της Αθηναϊκή Οικονομική – JLL, ανέδειξε τα προβλήματα που ταλανίζουν την αγορά, κάνοντας λόγο για τρεις πυλώνες. Τη διαφάνεια, από την οποία όμως, είπε, πάσχει ο τομέας ακινήτων, την έλλειψη φορολογικής σταθερότητας και τη γραφειοκρατία. Ειδικά για το τελευταίο υπογράμμισε πως αρκετές υπηρεσίες, όπως το Κτηματολόγιο και οι δήμοι, βρίσκονται σε φάση εξέλιξης και μπορεί να καθυστερήσουν μία συναλλαγή ακόμα και 6 μήνες. Τόνισε με νόημα ότι ως έναν βαθμό έχει ψηφιοποιηθεί η υπάρχουσα γραφειοκρατία.
Ο Τάσος Καζίνος, διευθύνων σύμβουλος της Trastor ΑΕΕΑΠ, είπε πως μεγάλα funds βλέπουν την Ελλάδα ως επενδυτικό προορισμό και πρότεινε αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις ΑΕΕΑΠ.
Τέλος, η Σοφία Γρηγοριάδου, Managing Partner, CPA Law, ανεξάρτητη Ελληνική δικηγορική εταιρεία, μέλος του διεθνούς νομικού και φορολογικού δικτύου της KPMG, ανέφερε σε τοποθέτησή της ότι το κρίσιμο στοίχημα σήμερα είναι η υλοποίηση και εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στην πράξη, η σταθερότητα.
Η κυρία Γρηγοριάδου, σε άλλο σημείο, χαρακτήρισε αναγκαία, για το σύνολο της αγοράς, την ολοκλήρωση σημαντικών μεταρρυθμίσεων, όπως το κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες, η επιτάχυνση της αδειοδότησης γενικά, όχι μόνο για τις μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις, η άρση της ανασφάλειας ως προς την επιβολή ΦΠΑ στα ακίνητα και η ηλεκτρονική ταυτότητα ακινήτου.
Η ίδια, επιπλέον, προσέθεσε ότι χρειάζεται να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο διαφάνειας και απλοποίησης των διαδικασιών το οποίο θα προσδώσει αξιοπιστία και σταθερότητα.
Πλήρης ψηφιοποίηση εντός τριετίας
H Ελλάδα πλέον προσελκύει μεγάλα και θεσμικά χαρτοφυλάκια στην αγορά ακινήτων, επενδύοντας μακροπρόθεσμα στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αλλά και στην αλλαγή του οικονομικού μοντέλου.
Ο Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του υπ. Οικονομικών, Φώτης Κουρμούσης, ανέλυσε τους άξονες της κυβερνητικής πολιτικής που λειτουργούν με διττό τρόπο. Πρώτον, προωθείται το θεσμικό πλαίσιο για ταχύτερη και αποτελεσματικότερη ρύθμιση οφειλών, εξασφαλίζοντας διαφάνεια, στήριξη στους ευάλωτους και εξυπηρέτηση των συμφερόντων οφειλετών και πιστωτών. Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε ο νέος πτωχευτικός νόμος, η νέα νομοθεσία σχετικά με τον κώδικα πολιτικής δικονομίας για τους πλειστηριασμούς, αλλά και ο προωθούμενος Φορέας Απόκτησης και Επαναμίσθωσης πρώτης κατοικίας ευάλωτων νοικοκυριών.
Δεύτερον, προωθούνται δράσεις, όπως η ψηφιοποίηση και η ενοποίηση βάσεων δεδομένων που ενισχύουν τη διαφάνεια και την αξιοπιστία της αγοράς, συμβάλλοντας στο βάθος της αγοράς, αλλά και στην αύξηση της ζήτησης και, επομένως, των τιμών. Όπως σημείωσε, τα επόμενα 2-3 έτη, η ψηφιοποίηση και η διαθεσιμότητα δεδομένων για την ελληνική αγορά ακινήτων θα κινείται στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο θέμα της υπερπροσφοράς ακινήτων από τους πλειστηριασμούς, ο κ. Κουρμούσης αποκάλυψε ότι βάσει των διαθέσιμων στοιχείων δεν αναμένονται περισσότεροι από 3.000-5.000 πλειστηριασμοί ακινήτων πρώτης κατοικίας τον χρόνο, με ένα μεγάλο μέρος να απορροφάται από τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης. Μάλιστα, ανέφερε ότι πρόκειται να γίνουν περισσότερα από 40 έργα ψηφιοποίησης άνω των 2 δισ. ευρώ που θα αφορούν ευρύτερα την αγορά ακινήτων.
Η κυρία Έλλη Κακούλλου, βοηθός γενικής διεύθυνσης του Real Estate Group της Εθνικής Τράπεζας σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή δρομολογείται μία μεγάλη αλλαγή σε δύο επίπεδα. Κατ’ αρχήν, οι τράπεζες δεν διαχειρίζονται πλέον ακίνητα. Ύστερα από τις τεράστιες τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων, η διαχείριση και η αξιοποίηση πλέον περνά στους διαχειριστές δανείων και ακινήτων, οι οποίοι έχουν την τεχνογνωσία και τα εργαλεία να μεγιστοποιήσουν τις αποδόσεις. Επιπλέον, η ψηφιοποίηση, το σταθερό και σύγχρονο νομοθετικό περιβάλλον που απέκτησε πρόσφατα η Ελλάδα, σε συνδυασμό με την υψηλή ρευστότητα και τις μεγάλες επενδύσεις εν όψει Ταμείου Ανάκαμψης, αντισταθμίζουν τις πιέσεις από την προσφορά, καθώς ενισχύουν τη ζήτηση. Εξάλλου, όπως συμπλήρωσε η ίδια, η προσφορά ακόμα παραμένει μικρή και δεν ικανοποιεί τη ζήτηση, τονίζοντας παράλληλα και τον μεγάλο χρόνο ωρίμανσης για ένα ακίνητο μέχρι να πάρει το δρόμο του πλειστηριασμού. Για παράδειγμα, πριν από μερικά χρόνια, απαιτούνταν 2-3 έτη, ενώ σήμερα λιγότερο από 1 έτος.
Στο θέμα της ωρίμανσης και της προσφοράς ακινήτων από πλειστηριασμούς αναφέρθηκε και ο κ. Ιωάννης Γκάνος, Γενικός Διευθυντής Alpha Real Estate Management & Investments. Εξήγησε ότι σήμερα η ζήτηση είναι μεγαλύτερη της προσφοράς, προσθέτοντας ότι από τους επαγγελματίες του χώρου δίνεται προσοχή σε ό,τι αφορά στη ροή ακινήτων προς διάθεση για να μην πιεστούν οι τιμές. Παράλληλα, αναφέρθηκε σε τομείς που επιδέχονται βελτιώσεις ώστε να αναπτυχθεί η ελληνική αγορά περαιτέρω, όπως η μεγαλύτερη διαφάνεια και διαθεσιμότητα στοιχείων ακόμα και στους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς ή την πληρωμή δημοτικών τελών που δεν γίνονται ψηφιακά. Είναι θέμα κουλτούρας, ανέφερε, αλλά το ενθαρρυντικό είναι ότι η κυβέρνηση προχωρά στον εκσυγχρονισμό και στη δημοσιοποίηση των δεδομένων. Σε ό,τι αφορά στις τάσεις της αγοράς, ο κ. Γκάνος είπε χαρακτηριστικά ότι βρισκόμαστε στη φάση της εκτίναξης και ότι δεν υπάρχει καμία «φούσκα».
Στα μεγάλα βήματα προς τις ώριμες αγορές που προσελκύει πλέον μακροπρόθεσμους θεσμικούς επενδυτές αναφέρθηκε ο κ. Γεώργιος Μαντζαβίνος, Managing Director της Q Real Estate Services. Όπως εξήγησε, έχουν αλλάξει τα δεδομένα και το οικονομικό μοντέλο. Η ελληνική αγορά και η ελληνική οικονομία αναβαθμίζονται και οι ξένοι πλέον βλέπουν την Ελλάδα ως έναν προορισμό για τα επόμενα 10-20 χρόνια. Επιπλέον, οι επαγγελματίες του χώρου θα ανακαινίζουν και θα αξιοποιούν ακίνητα προς ενοικίαση ή πώληση. Θα μπουν στην αγορά και επιπλωμένα ακίνητα, ενώ θα υπάρξουν ξένοι που θα προτιμήσουν να κατοικούν στην Ελλάδα, αλλά να εργάζονται με τηλεργασία για εταιρεία του εξωτερικού.
Ο συνιδρυτής και γενικός διευθυντής της Hipoges, Hugo Velez, συνέκρινε την ελληνική αγορά ακινήτων με εκείνες της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά ώστε να φτάσουμε στο επίπεδο διαφάνειας και δημόσιων στοιχείων, όπως στις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Τόνισε το σημείο αυτό διότι θεωρεί ότι η διαφάνεια και τα δημοσίως προσβάσιμα δεδομένα είναι αυτά που αυξάνουν το βάθος μιας αγοράς και την προσέλκυση επενδυτών και, άρα, υψηλότερες τιμές. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να προχωρήσει η ψηφιοποίηση, αλλά θα πρέπει να συνεργαστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι στην αγορά, αναφέροντας για παράδειγμα τους συμβολαιογράφους που επιμένουν ακόμα στο χαρτί.
Συμπερασματικά, κοινή θέση των ομιλητών ήταν ότι οι μεταρρυθμίσεις και η ψηφιοποίηση του κράτους κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, η σταθερότητα της νομοθεσίας αποτελεί κλειδί για την ανάπτυξη της αγοράς, οι μεγάλες επενδύσεις που έρχονται μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και αυτές που δρομολογούνται όπως το Ελληνικό, αποτελούν καταλύτες για την περαιτέρω άνοδο της αγοράς ακινήτων που θα απορροφήσει πιέσεις από την προσφορά των πλειστηριασμών.
Ανθεί ο κλάδος των logistics – Πρόβλημα η έλλειψη κατάλληλων χώρων
Ευοίωνο φαντάζει το μέλλον για τα logistics στη χώρα μας. Ο κλάδος γνωρίζει σημαντική άνθιση τα τελευταία χρόνια, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί για την επόμενη 5ετία, όπως ανέφεραν διακεκριμένα στελέχη της αγοράς στο πλαίσιο της Prodexpo. Ανέδειξαν παράλληλα το πρόβλημα της μειωμένης προσφοράς κατάλληλων χώρων σε σχέση με τη ζήτηση, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση των τιμών.
Στη συζήτηση που ακολούθησε, ο Γιώργος Φιλόπουλος, Investment Manager της Trastor ΑΕΕΑΠ, υπογράμμισε πως ο τομέας των logistics έχει μεγάλη προοπτική στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια, χαρακτηρίζοντας τον κλάδο των 3PL ως έναν από τους καλύτερους στην ελληνική οικονομία. Εντόπισε μεγάλη ζήτηση για εγκαταστάσεις logistics στη Δυτική Αττική, λέγοντας πως είναι δύσκολο να βρει κάποιος κατάλληλους χώρους, γι’ αυτό κι ανεβαίνουν οι τιμές.
Το θέμα των τιμών έθιξε και ο Χρήστος Κάκκαβας, Capital Market & Corporate Solutions της Athens Economics – JLL, εξηγώντας πως τους τελευταίους 8 μήνες τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 15%. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση απ’ ό,τι πρόσφορά, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να ζητούν υψηλότερα μισθώματα. Προσέθεσε πως πρέπει να ανοίξει συζήτηση για νέα περιοχή logistics στην Αττική, όπως τα Μέγαρα ή ο Βοτανικός, χρειάζονται όμως αλλαγές στις χρήσεις γης.
Από την πλευρά της η Ελένη Βαφιά, Managing Partner της Values, a member of EVA, μίλησε για αύξηση τόσο του ενδιαφέροντος όσο και των τιμών, εκτιμώντας ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να επενδύσει κάποιος στον κλάδο των logistics. Επισήμανε ακόμα ότι πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί που επενδύουμε και πώς επενδύουμε, χωρίς να μας παρασύρουν οι τάσεις της εποχής.
Στη δική του τοποθέτηση ο Jiri Suremka, Managing General Partner της complexRE, έκανε λόγο για άνθιση τη αγορά των logistics στην Τσεχία και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, χαρακτηρίζοντας το μέλλον του κλάδου λαμπρό. Όσον αφορά την Ελλάδα, είπε πως οι θεσμικοί επενδυτές διαβλέπουν μεγάλες ευκαιρίες στη χώρα μας.
Πώς αυξήθηκαν οι «πράσινες» κατασκευές
Τρία από τα στελέχη της Prodea Investments, ο Άρις Καρυτινός, CEO, η Τερέζα Μεσσάρη, COO/CFO, και ο Θανάσης Καραγιάννης, CIO, έδωσαν μια ανάγλυφη εικόνα για το πώς η εισηγμένη εταιρεία εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια την περιβαλλοντική διακυβέρνηση (ESG) στην πράξη, επεκτείνοντας συνεχώς τις δραστηριότητές της σε κατασκευές με «πράσινη» πιστοποίηση.
Σύμφωνα με τον κ. Καρυτινό, το ESG σχετίζεται με το περιβάλλον και την ανάγκη προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, με τις αλλαγές που συντελούνται διαρκώς στην κοινωνία και τους εργαζόμενους, ενώ η διακυβέρνηση αφορά τις δομές, το μέγεθος και την ποικιλία του Δ.Σ. της εταιρείας, καθώς και όλες τις πολιτικές που έχουν να κάνουν με τη διαφθορά, τις αμοιβές και το risk management. Αφορά, δε, κυρίως μεγάλες εταιρείες, καθώς οι μικρές είναι πολύ δύσκολο να μπορέσουν να εστιάσουν στις προϋποθέσεις του. Κατά τον ίδιο, επίσης, ο τομέας Real estate είναι πάρα πολύ σημαντικός για το ESG, καθώς ανοίγει τον δρόμο για τις κατασκευές που θα συντελέσουν στη μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη, με επενδύσεις 180 δισ. ευρώ μέχρι το 2050.
Είναι, δε, χαρακτηριστικό το πόσο γρήγορος είναι ο ρυθμός που υιοθετούνται παγκοσμίως οι αρχές της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης: Το 2019, το 63% των θεσμών είχαν υιοθετήσει τις αρχές ESG, ενώ το 2021, μόλις δύο χρόνια μετά, αυτό το ποσοστό έχει φτάσει το 72%.
Οι αριθμοί συνεχίζουν να είναι αποκαλυπτικοί, καθώς οι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες επενδύσεις τα τελευταία χρόνια έχουν σημειώσει άνοδο κατά 60%: Το 2014 υπήρχαν μόλις 15 δισ. ευρώ τέτοιων επενδύσεων, ενώ για το 2024 αναμένεται να ξεπεράσουν τα 53 τρισ. ευρώ.
Από την πλευρά του, ο Θανάσης Καραγιάννης επεσήμανε ότι, στην παρούσα φάση, η Prodea διαθέτει στο χαρτοφυλάκιό της 301 εκατ. ακίνητα με «πράσινη» πιστοποίηση, τα οποία θα γίνουν 349 εκατ. μέχρι το τέλος της χρονιάς, ενώ θα αυξηθούν σε 550 εκατ. ευρώ μέσα στους επόμενους 12 -18 μήνες. Ο ίδιος τόνισε, δε, ότι δεν υπάρχουν πράσινα κτίρια στην Αττική, αλλά πρέπει να κατασκευαστούν από την αρχή και μάλιστα το 52% από τις νέες κατασκευές της Prodea θα χρηματοδοτηθεί από το πράσινο ομόλογο που εκδόθηκε πρόσφατα.
Έδωσε, επίσης, μια αναλυτική εικόνα για τα «πράσινα» κτίρια της εταιρείας σε Ελλάδα και εξωτερικό: Καταρχήν, ένα κτίριο γραφείων στο κέντρο της Σόφιας, το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στον Γέρακα, καθώς και τα γραφεία της εταιρείας στο κέντρο της Αθήνας, στην οδού Χρυσοσπηλιωτίσσης.
Σημαντικό κτίριο τέτοιας λογικής αποτελεί και το Εlement, στο Μαρούσι, στην οδό Φραγκοκλησιάς, το οποίο είναι προμισθωμένο πριν καν αποπερατωθεί, το Moxy, το πρώτο πράσινο πιστοποιημένο ξενοδοχείο, στην πλατεία Ομονοίας, το οποίο ανοίγει τις πύλες του στις αρχές του 2022, το Ιmportex στη Λεωφ. Συγγρού, το οποίο είναι χωρισμένο σε δύο κομμάτια, με το ένα να έχει προπωληθεί και το άλλο να βρίσκεται στη διαδικασία μίσθωσης. Η εταιρεία, επίσης, έχει στη διάθεσή της ένα παλιό κτίριο στη Συγγρού 44, το οποίο θα επανακατασκευαστεί σε πιστοποιημένο πράσινο κτίριο.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε ο κ. Καραγιάννης και στο έργο του Πύργου του Πειραιά, ο οποίος μετά την ανακατασκευή του, με τη συνεργασία της Dimand, θα είναι πλέον ένας «πράσινος» πύργος, για τον οποίο προχωρούν με γοργούς ρυθμούς οι συζητήσεις για τις μισθώσεις.
Για τη σημασία του πράσινου ομολόγου μίλησε η Τερέζα Μεσσάρη, υποστηρίζοντας ότι ο πράσινο ομόλογο ήταν ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα στην πορεία της εταιρείας, αντλώντας 300 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 2,3%.
Για την κυρία Μεσσάρη, η Prodea είχε δραστηριοποιηθεί στο ESG πριν γίνει «μόδα», προσθέτοντας ότι έχει κάνει σε αυτό μεγάλα άλματα, παρότι η διαδικασία προσαρμογής στους όρους του ESG έχει πολλή, διαρκή δουλειά και συντήρηση, καθώς και πολύ αυστηρούς προσδιορισμούς λόγω και του γεγονότος ότι η Prodea είναι εισηγμένη εταιρεία.
Πρόσθεσε, δε, ότι η Prodea είναι πολύ ψηλά σε θέματα ποικιλομορφίας, με τα μισά από τα senior στελέχη της να είναι γυναίκες, ενώ και δύο μέλη του ΔΣ είναι θηλυκού γένους. Επίσης, το 41% του εργατικού δυναμικού της είναι γυναίκες, ωστόσο παραδέχθηκε ότι ο χώρος του Real Estate εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενος.
