Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κατασκευαστικός κλάδος αυτή την περίοδο και πώς μπορούν να ξεπεραστούν;

OΑνδρέας Γερακάκης, Πρόεδρος του ΣΑΤΕ, σε συνέντευξή του στο Construction μιλά για τα σημαντικότερα θέματα που απασχολούν τον κατασκευαστικό τομέα. Ειδικότερα, αναλύει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι τεχνικές εταιρείες λόγω των στάσεων πληρωμών από το κράτος, αναφέρεται στην έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού και στις δράσεις που πρέπει να γίνουν από την πολιτεία και τους ιδιώτες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς και στη διείσδυση του ΒΙΜ στον κλάδο.

Ποια προβλήματα δημιουργούνται στις τεχνικές εταιρείες εξαιτίας της στάσης πληρωμών από το κράτος;

Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές δεν αποτελούν σημερινό φαινόμενο ούτε και συγκυριακό. Είναι ένα φαινόμενο διαχρονικό, σχεδόν δύο δεκαετίες τώρα. Αλλά είναι διαφορετικό να μιλάμε για καθυστερήσεις στις πληρωμές που μπορούν οι επιχειρηματίες να ενσωματώσουν στον επιχειρηματικό τους σχεδιασμό και είναι άλλο πράγμα να μιλάμε για στάση. Και αυτή την περίοδο που βλέπουμε αριστερά και δεξιά να διανέμονται – σωστά – vouchers για την αντιμετώπιση της ακρίβειας ή τη στήριξη του τουριστικού τομέα στον κατασκευαστικό κλάδο βιώνουμε στάση πληρωμών. Χιλιάδες ελληνικές εργοληπτικές επιχειρήσεις, κάθε μεγέθους, παραμένουν απλήρωτες για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η παύση πληρωμών σε συνδυασμό με τις υπέρογκες αυξήσεις στις τιμές των δομικών υλικών, του εργασιακού κόστους και της ενέργειας – ιδίως τα τελευταία χρόνια – προκαλεί οικονομική ασφυξία στις τεχνικές εταιρείες, οι οποίες αδυνατούν να εκπληρώσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις και βάζουν φρένο στην εξέλιξη των εργασιών τους, χωρίς ωστόσο να ευθύνονται οι ίδιες.

Από τον Σύνδεσμό μας έχει εδώ και πολλά έτη αναδειχθεί με τεκμήρια ότι η Ελλάδα συστηματικά δεν τηρεί την Οδηγία 2011/7/2011 της Ε.Ε. περί έγκαιρης πληρωμής των υποχρεώσεων του Δημοσίου που απορρέουν από την εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων. Παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις του ΣΑΤΕ, αλλά και του συνόλου του τεχνικού κόσμου, δυστυχώς δεν έχουμε εισακουστεί μέχρι στιγμής. Προς το παρόν δεν έχει καταστεί δυνατή μια συστηματική επικοινωνία με την νέα ηγεσία του υπουργείου υποδομών, ώστε να δοθούν λύσεις που θα απαντήσουν στα προβλήματα του κλάδου, αλλά και θα δώσουν ουσιαστική ώθηση στην ανάπτυξη των κατασκευών στην Ελλάδα. Δεν αρκεί να εξαγγέλλονται νέα έργα, αλλά θα πρέπει και να εξασφαλίζεται η ομαλή ροή χρηματοδότησής τους, ώστε να ολοκληρώνονται εγκαίρως. Προ δύο μηνών περίπου σύσσωμη η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου ανακάλυψε ξαφνικά ότι θα πρέπει να αναθεωρήσει τις προτεραιοτήτες αναφορικά με τις αναγκαίες υποδομές έπειτα από τη διαπίστωση πως για να εκτελεστεί το σύνολο των ανακοινωμένων έργων λείπουν αρκετά δις ευρώ. Ο κάθε αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τι σημαίνει για τον επιχειρηματικό σχεδιασμό των εταιρειών αυτή η διαπίστωση.

Πώς επηρεάζονται τα υπό εξέλιξη έργα, εξαιτίας του εν λόγω προβλήματος;

Οι ανώνυμες τεχνικές εταιρείες, παρουσιάζουν αυτή τη στιγμή μια εικόνα δύο ταχυτήτων. Ενώ πραγματοποιούνται έργα και ο κλάδος βρίσκεται σε τροχιά ανάκαμψης, υπάρχουν και εκείνοι που έχουν αναλάβει έργα τα οποία δεν έχουν ολοκληρωθεί, και αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα στην υλοποίησή τους. Παρατηρούμε, λοιπόν, αρκετά έργα να βρίσκονται σε αδράνεια, ως αποτέλεσμα των καθυστερήσεων στις πληρωμές, των αυξήσεων στα δομικά υλικά και των ελλιπών αναθεωρήσεων στις τιμές. Επιπροσθέτως, η αυξημένη ζήτηση για τεχνικό προσωπικό δεν μπορεί να ικανοποιηθεί από την εγχώρια προφορά και κατά συνέπεια το εργασιακό κόστος αυξάνεται υπέρμετρα. Θυμίζω σε αυτό το σημείο ότι οι υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες επιχειρήθηκε μία προσπάθεια για αναθεώρηση των τιμών των υλικών δεν έχουν ενσωματώσει καμία αύξηση των αμοιβών εργασίας, διότι δεν έχει γίνει η θεσμική πρόβλεψη για αυτό. Με αυτό ως δεδομένο, αλλά και τον αυθαίρετο τρόπο υπολογισμών που έχουν ενσωματώσει, οι υπουργικές αποφάσεις δεν έχουν αντιμετωπίσει ούτε στο ελάχιστο τις πραγματικές αυξήσεις στον κλάδο κατασκευής των δημοσίων έργων. Η τελευταία μερική αναθεώρηση, είναι αυτή του πρώτου τριμήνου του 2022 από την προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου υποδομών, ενώ ο κανονικός νόμος της αναθεώρησης, είναι σε αναστολή από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Δεδομένης δε και της λειψής τραπεζικής χρηματοδότησης των εταιρειών οι εργοληπτικές εταιρείες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να διακόπτουν την υλοποίηση των έργων είτε προσωρινά ή οριστικά.

Ποια μέτρα πιστεύετε ότι πρέπει να ληφθούν, ώστε να ανακουφιστούν οι τεχνικές εταιρείες;

Επιτρέψτε μου μία επέμβαση στην προσέγγιση του θέματος: Κύριος στόχος του ΣΑΤΕ δεν είναι να παλεύει για να ανακουφιστούν οι τεχνικές εταιρείες. Μπορεί να έρχεται ως δευτερογενής επίδραση, αλλά δεν στοχεύει σε αυτό. Στόχος του Συνδέσμου μας είναι η εδραίωση του κύρους και της αρμόζουσας θέσης των Ελλήνων Κατασκευαστών, με την επιστροφή του Κλάδου σε ικανούς ρυθμούς μεγέθυνσης, στοχεύοντας στην ισόρροπη και βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Υπό αυτό το πρίσμα, στόχευση θα πρέπει να είναι τα έργα να κατασκευάζονται στην ποιότητα και τον χρόνο που οφείλουν οι ανάδοχοι, με τη ροή και το ύψος πληρωμών που οφείλουν οι κύριοι των έργων, δηλαδή το Δημόσιο. Σε αυτή τη σειρά εντοπίζονται πολλά ζητήματα προς επίλυση .
Το βασικότερο, αυτό που θα πρέπει να επιλυθεί άμεσα, είναι οι σωστές αναλύσεις τιμών. Θα πρέπει να λειτουργήσει άμεσα η εταιρεία που συστάθηκε για να εκπονήσει τα νέα τιμολόγια (ΕΣΤΙΜ-ΤΕΜ), η οποία παραμένει σε εκκρεμότητα εδώ και τρία χρόνια. Εμείς ως ΣΑΤΕ, με πρωτοβουλία μας μαζί με τον ΣΤΕΑΤ και κοινή κάλυψη σημαντικού κόστους, έχουμε ετοιμάσει και καταθέσει στο υπουργείο υποδομών περίπου 400 άρθρα και σύστημα αυτόματης εξαγωγής συντελεστών αναθεώρησής τους.

Δηλαδή με εισροή αξιόπιστων δεδομένων τιμών μπορούμε άμεσα να έχουμε σωστούς συντελεστές αναθεώρησης σε 400 περίπου επικαιροποιημένα άρθρα εργασιών.

Το έργο είχε γίνει δεκτό με θετικότατα σχόλια και αναμέναμε την άμεση υιοθέτησή του. Εντωμεταξύ, μεσολάβησαν οι εκλογές και έκτοτε δεν έχουμε κάποια ενημέρωση. Έχω ξαναπεί, ότι απαιτείται από το υπουργείο μια ολιστική αντιμετώπιση των θεμάτων του κατασκευαστικού κλάδου με χρονικό ορίζοντα εικοσαετίας ή – τουλάχιστον – δεκαετίας. Ο ρόλος του υπουργείου, είναι να θέτει στρατηγικούς στόχους και διαδρομές επίτευξής τους και όχι να κάνει τον καθημερινό επιβλέποντα στα έργα. Δεν γίνεται να τα κάνει και τα δύο. Θα πρέπει να χαράξει στρατηγικές και να βρει χρηματοδοτήσεις. Αν ο ρόλος του περιορίζεται στο να επιβλέπει το κάθε έργο, σημαίνει ότι αδυνατεί να ανταπεξέλθει στον δομικό του ρόλο.

Κατά τη γνώμη σας, ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν από τη πολιτεία και τις τεχνικές εταιρείες προκειμένου να λυθεί το ζήτημα της έλλειψης τεχνικού προσωπικού; Πώς πρέπει να γίνει η μετέπειτα κατάρτισή του;

Η έλλειψη εργατοτεχνιτών και η αλµατώδης αύξηση του εργασιακού κόστους επηρεάζει πολύ περισσότερο τις μικρότερες εταιρείες του κλάδου, αφού οι μεγαλύτερες, συνήθως, μπορούν να πληρώσουν καλύτερα και να εξασφαλίσουν ευκολότερα το διαθέσιμο εργατικό προσωπικό. Πέρα από την αναγκαιότητα της οικονομικής ομαλοποίησης, η οποία θα συμβάλλει σημαντικά στη απρόσκοπτη λειτουργία των εταιρειών, θεωρώ ότι θα πρέπει να υπάρξει ένας ορθός προγραμματισμός μετάκλησης εργαζομένων από χώρες του εξωτερικού με διαδικασία αναγνώρισης από το ελληνικό κράτος των σχετικών διπλωμάτων εξειδίκευσής τους (π.χ. χειριστές κλπ). Εμείς, βρισκόμαστε στη διάθεση της Πολιτείας για να βοηθήσουμε όπου χρειαστεί, προκειμένου να δοθούν λύσεις στο πρόβλημα της έλλειψης τεχνικού προσωπικού. Ήδη από διετίας έχουμε αναπτύξει συστηματική επαφή με το Υπουργείο Εργασίας για το θέμα.

Με αφορμή την ανοιχτή διαβούλευση για την Εθνική Στρατηγική και τον Οδικό Χάρτη του ΒΙΜ, πώς κρίνετε τη διείσδυση της συγκεκριμένης τεχνολογίας στον κατασκευαστικό κλάδο;

Ο κόσμος «τρέχει» και εμείς θα πρέπει να επιταχύνουμε για τον προλάβουμε.

Νομίζω ότι το ΒΙΜ θα έπρεπε ήδη να κατέχει μεγαλύτερο κομμάτι της καθημερινής κατασκευαστικής δραστηριότητας των εγχώριων εταιρειών και κάθε βήμα προς την υποχρεωτική εισαγωγή του σε έργα πάνω από ένα όριο προϋπολογισμού – υπό ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα σταδιακής εφαρμογής – είναι θετικό.

Σε χώρες του εξωτερικού, ολοκληρώνουν κατασκευές με 3D printing, ενσωματώνουν την τεχνητή νοημοσύνη σε καθημερινές κατασκευαστικές λειτουργίες και εμείς – στην καλύτερη περίπτωση – απλώς παρακολουθούμε.

Η γενική διαπίστωσή μου είναι ότι η ένταξη της ψηφιοποίησης στον κατασκευαστικό κλάδο της Ευρώπης έχει καθυστερήσει. Προφανώς, το χαρακτηριστικό αυτό είναι ακόμη πιο έντονο στην Ελλάδα.

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η θέση μας δεν είναι να ακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις του εξωτερικού, αλλά να φθάσουμε σε ένα σημείο ταυτόχρονης υιοθέτησής τους με τις χώρες του εξωτερικού.

Προφανώς, υπάρχει μία μεγάλη υστέρηση στη διαδικασία εξοικείωσης και μεταφοράς των τεχνολογικών, επιχειρηματικών, θεσμικών εξελίξεων στον εγχώριο κατασκευαστικό κλάδο, την οποία ο ΣΑΤΕ θα επιχειρήσει να καλύψει ενεργοποιώντας σχέδιο δραστηριοποίησής του στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Μην ξεχνάτε ότι ο ΣΑΤΕ είναι η πιο αντιπροσωπευτική εταιρική εργοληπτική οργάνωση της χώρας με πολλές εταιρείες κάθε μεγέθους που εδρεύουν σε όλο τον ελλαδικό χώρο.