Χρώματα και βιωσιμότητα. Αυτό ήταν το θέμα που συζήτησε το Build με τον Δρ. Πέτρο Μοσχίδη, Χημικό Έρευνας και Ανάπτυξης της βιομηχανίας χρωμάτων και συνιδρυτή του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Χρώματος (IoCT). Μεταξύ άλλων, ο κ. Μοσχίδης στάθηκε στις διαφορές βιώσιμων-συμβατικών χρωμάτων, στο πώς τα χρώματα με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα συμβάλλουν στη βιωσιμότητα, καθώς επίσης και σε πρακτικές βιώσιμης παραγωγής χρωμάτων.
Υπάρχουν τελικά διαφορές μεταξύ βιώσιμων και συμβατικών χρωμάτων; Ποιες είναι αυτές;
Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει επίσημος διαχωρισμός και κατηγοριοποίηση μεταξύ συμβατικών και βιώσιμων χρωμάτων. Η διαφοροποίηση προέρχεται, σε κάποιες περιπτώσεις, από τη σύστασή τους και κυρίως από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ολόκληρης της παραγωγικής αλυσίδας, από τη δημιουργία ως την απόρριψή τους. Τα χρώματα περιέχουν σε μεγάλο βαθμό συνθετικά χημικά. Επιπλέον, αρκετά από αυτά περιέχουν μικρό ή μεγαλύτερο αριθμό χημικών ουσιών σχετικά υψηλής επικινδυνότητας, καθώς και πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs), σε ποσοστά που ποικίλουν.
Οι VOCs απελευθερώνονται τόσο κατά την παραγωγή όσο και κατά την εφαρμογή των χρωμάτων, με σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Τα βιώσιμα χρώματα είναι σχεδιασμένα να περιέχουν ελάχιστα ή σχεδόν μηδενικά επικίνδυνα χημικά και VOCs. Επιπλέον, μπορεί να περιέχουν στη σύστασή τους υλικά από ανακύκλωση ή βιολογικής προέλευσης, αντικαθιστώντας μέρος των συνθετικών χημικών. Μια ακόμη παράμετρος που συμβάλλει στη βιωσιμότητα είναι η αντοχή αυτών των προϊόντων στον χρόνο, βελτιώνοντας τον κύκλο ζωής τους και υποστηρίζοντας την κυκλική οικονομία.
Ωστόσο και τα συμβατικά χρώματα μπορούν να έχουν μακροχρόνια διάρκεια ζωής, επηρεάζοντας την κυκλικότητα εξίσου. Τέλος, ο συνολικός σχεδιασμός των βιώσιμων χρωμάτων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα. Η προμήθεια των πρώτων υλών, η διαδικασία παραγωγής, η τελική διάθεση και απόρριψη χαρακτηρίζονται από μειωμένο ανθρακικό αποτύπωμα, χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση και βελτιωμένους περιβαλλοντικούς δείκτες.
Πώς η επιλογή χρωμάτων με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα συμβάλλει στη βιωσιμότητα;
Η επιλογή τέτοιων χρωμάτων αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στη βιωσιμότητα των κατασκευών, εντασσόμενη σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου. Η βασική φιλοσοφία των βιώσιμων κατασκευών εστιάζει στη μείωση των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, τόσο για τους χρήστες όσο και για τις μελλοντικές γενιές.
Τα χρώματα με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα συμβάλλουν στη βιωσιμότητα των κατασκευών με διάφορους τρόπους. Ελαχιστοποιούν ή μηδενίζουν την έκλυση επιβλαβών ουσιών και πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs), βελτιώνοντας την ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους. Μειώνουν την ενεργειακή κατανάλωση τόσο μετά την εφαρμογή τους (π.χ. ψυχρά χρώματα και θερμοανακλαστικά υλικά), όσο και κατά την παραγωγή και διάθεσή τους.
Συμβάλλουν στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος συνολικά, από τη διαδικασία παραγωγής έως την απόρριψη. Αυτά τα οφέλη δεν περιορίζονται μόνο στους χρήστες των κατασκευών, αλλά έχουν θετική επίδραση και στο περιβάλλον. Επιπλέον, όλα τα σύγχρονα συστήματα πιστοποίησης για τη βιώσιμη ανάπτυξη (λ.χ. LEED, WELL, BREEAM) περιλαμβάνουν στα κριτήριά τους τη χρήση υλικών με βελτιωμένες περιβαλλοντικές επιδόσεις. Στο πλαίσιο αυτό, τα βιώσιμα χρώματα μπορούν να ενσωματωθούν σε τέτοιες κατασκευές, συνεισφέροντας στην τελική αξιολόγηση και κατάταξη του έργου, ενισχύοντας έτσι τη συνολική του βιωσιμότητα.
Ποια είναι η επίδραση των χημικών που χρησιμοποιούνται στα χρώματα στο περιβάλλον; Πώς μπορούν να αντικατασταθούν από οικολογικά υλικά;
Για πολλά χρόνια και πριν ο όρος «βιωσιμότητα» γίνει καθημερινότητα, η ελληνική χρωματοβιομηχανία είχε ήδη κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Πολλές εταιρείες ανέπτυξαν δεκάδες οικολογικά προϊόντα, χωρίς να έχουν κάποια υποχρέωση να το κάνουν. Να θυμόμαστε, ότι ο σχεδιασμός τέτοιων προϊόντων είναι εθελοντικός και, μεταξύ άλλων, βασίζεται στη χρήση πρώτων υλών με ελαχιστοποιημένη επικινδυνότητα. Επιπλέον, αρκετές εταιρείες έχουν προχωρήσει στη δημιουργία προϊόντων με αυξημένες αντοχές ή καινοτόμων προϊόντων με ειδικές ιδιότητες, βελτιώνοντας τον κύκλο ζωής τους και προσφέροντας λύσεις με σχεδόν μηδενικές εκπομπές αέριων ρύπων.
Σήμερα, αυτή η προσπάθεια συστηματοποιείται, με τη θέσπιση παραμέτρων που επιτρέπουν την παρακολούθηση και αξιολόγηση
της περιβαλλοντικής επίδοσης προϊόντων με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Όπως προείπα, ένας από τους κύριους παράγοντες που επηρεάζουν το περιβάλλον είναι το ποσοστό των πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs). Οι VOCs, εκτός από την επίδραση στην ανθρώπινη υγεία, ευθύνονται για τον σχηματισμό φωτοχημικού νέφους (smog) και αυξημένης συγκέντρωση όζοντος στα χαμηλά επίπεδα της ατμόσφαιρας. Σε αυτόν τον τομέα, πολλές βιομηχανίες έχουν αντικαταστήσει τα παραδοσιακά προϊόντα οργανικών διαλυτών με υδατοδιαλυτά προϊόντα, μειώνοντας σημαντικά τις εκπομπές VOCs.
Η προσπάθεια πλέον εστιάζεται στη μείωση ακόμη και των ελάχιστων ποσοστών VOCs που παραμένουν στα υδατοδιαλυτά προϊόντα, με στόχο τον πλήρη μηδενισμό τους.
Οι οργανικοί διαλύτες, καθώς και ορισμένα βαρέα μέταλλα και επικίνδυνα χημικά που μπορεί να περιέχονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες χρωμάτων, μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το έδαφος και το υδάτινο περιβάλλον.
Η διάβρωση των βαμμένων επιφανειών και η απόρριψη χρωμάτων με υψηλή επικινδυνότητα μπορούν να προκαλέσουν μόλυνση του εδάφους και των υπόγειων ή επιφανειακών υδάτων, με σοβαρές συνέπειες για την οικολογική ισορροπία. Οι σύγχρονες εξελίξεις απαιτούν από τις εταιρείες με οικολογικό προφίλ να αποσύρουν αυτά τα επικίνδυνα χημικά και να τα αντικαταστήσουν με ασφαλέστερα και συχνά πιο αποδοτικά υλικά. Τέλος, η μεγαλύτερη χρήση φυσικών υλικών, ανακυκλωμένων υλικών ή υλικών βιολογικής προέλευσης μειώνει τα ποσοστά των συνθετικών χημικών, κάνοντας ακόμα πιο ασφαλή για το περιβάλλον και τους χρήστες τα βιώσιμα χρώματα.
Αναφέρετέ μας πρακτικές βιώσιμης παραγωγής χρωμάτων. Πώς αυτές μπορούν να μειώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα;
Η βιώσιμη παραγωγή χρωμάτων περιλαμβάνει πρακτικές που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας, φυσικών πόρων και ρύπων, ενώ παράλληλα ενισχύουν την κυκλική οικονομία. Παραθέτω ορισμένες βασικές πρακτικές και το πώς μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος: Χρήση ανανεώσιμων, ανακυκλωμένων ή βιολογικών πρώτων υλών: Αντί για πετροχημικά παράγωγα, τα χρώματα μπορούν να περιέχουν πρώτες ύλες από φυσικές και ανανεώσιμες πηγές, λ.χ. φυτικά έλαια, ορυκτά και ρητίνες. Αυτές οι πηγές είναι βιώσιμες και η επεξεργασία τους απαιτεί λιγότερη ενέργεια, μειώνοντας την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα.
Μείωση και ανακύκλωση αποβλήτων: Πολλές βιομηχανίες χρωμάτων έχουν ήδη υιοθετήσει και συνεχώς βελτιώνουν διαδικασίες ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων, όπως η ανάκτηση χρωστικών, διαλυτών και νερού. Επιπλέον, η χρήση υλικών από ανακυκλωμένα προϊόντα μειώνει την ανάγκη για νέες πρώτες ύλες. Αυτές οι διαδικασίες περιορίζουν την ενέργεια που απαιτείται για την παραγωγή νέων υλικών και μειώνουν το ενεργοβόρο κόστος διάθεσης των αποβλήτων.
Υδατοδιαλυτά χρώματα: Τα υδατοδιαλυτά χρώματα αντικαθιστούν εκείνα που βασίζονται σε οργανικούς διαλύτες. Είναι χαμηλότερης συγκέντρωσης σε πτητικές οργανικές ενώσεις, απαιτούν λιγότερη ενέργεια για την παραγωγή τους και παρέχουν ασφαλέστερες συνθήκες χρήσης και αποθήκευσης. Ενεργειακά αποδοτικές βιομηχανικές διεργασίες: Οι γραμμές παραγωγής χρωμάτων μπορούν να ενσωματώσουν ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες, όπως συστήματα ανακύκλωσης θερμότητας, φωτισμό LED και μηχανές χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Επιπλέον, η αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, μειώνει την εξάρτηση από συμβατικές πηγές ενέργειας, συμβάλλοντας στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Κυκλική οικονομία και βιώσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες: Η κυκλική οικονομία στις χρωματοβιομηχανίες προωθεί τη συνεχή αξιοποίηση υλικών και την ανακύκλωση των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Παράλληλα, η εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών στον εφοδιασμό, με έμφαση στην προμήθεια πιστοποιημένων πρώτων υλών χαμηλού ενεργειακού αποτυπώματος, βελτιώνει το οικολογικό προφίλ . Αυτές οι πρακτικές συμβάλλουν στην ελάττωση της ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή, τη μεταφορά και την επεξεργασία υλικών, μειώνοντας συνολικά το οικολογικό αποτύπωμα της παραγωγής. Η υιοθέτηση αυτών των πρακτικών βιώσιμης παραγωγής μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των βιομηχανιών χρωμάτων, προωθώντας μια πιο περιβαλλοντικά υπεύθυνη προσέγγιση.